Η παντοκρατορία των ανάπηρων

«Η Ευρώπη έχει πολύ περισσότερες δυνατότητες και ισχύ, από ότι πολλές φορές νομίζει και η ίδια ή και διάφοροι ηγέτες στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Εάν κινηθεί δυναμικά, χωρίς μοιρολατρία απέναντι στις αγορές, δεν θα έχουμε να φοβηθούμε τίποτα»,
Γ. Α. Παπανδρέου, πρωθυπουργός της Ελλάδας

Πολλές φορές αισθάνομαι ότι ο Γιώργος Παπανδρέου, ο πρωθυπουργός της Ελλάδας που επισκέπτεται τη μια σύνοδο μετά την άλλη στο εξωτερικό είναι κλώνος του Γιώργου Παπανδρέου του δικού μας πρωθυπουργού. Ακούγεται κάπως σουρεαλιστικό αλλά έχω την εντύπωση πως αποτελεί ένα δείγμα πολιτικού που δεν έχει ξαναζήσει στη σύγχρονη ιστορία μας: ένας αυταρχικός πρωθυπουργός εντός που είναι δημοκρατικό πρότυπο για τους Ευρωπαίους ηγέτες. 

Είναι, λοιπόν, το πρότυπο Ευρωπαίου ηγέτη που έχει καταφέρει να φέρει σε εφαρμογή τις πιο επαχθείς εκσυγχρονιστικές μεταρρυθμίσεις στη χώρα μας τα τελευταία 40 χρόνια των παχιών αγελάδων. Ο βασιλικότερος ηγέτης που γνώρισε η σύγχρονη ιστορία μας εφαρμόζει την πιο επιτυχή για χιλιετίες μέθοδο της κοινωνικής διαίρεσης και του αποπροσανατολισμού. Η στρατηγική; Διαίρει και βασίλευε.

Μια ανηλεής μάχη μεταξύ εξεγερμένων απεργών των μεν κλάδων και θυμάτων των δε κλάδων. Τα δικαιώματα των μεν ναυτεργατών ενάντια στα συμφέροντα των αγροτών. Τα δικαιώματα των μη καπνιστών ενάντια στα συμφέροντα των καφετζήδων. Τα δικαιώματα των φορτηγατζήδων ενάντια στη λαϊκή κατακραυγή. Τα δικαιώματα των μισθωτών ενάντια στα συμφέροντα των αυτοαπασχολούμενων. Τα δικαιώματα των ανέργων για απασχόληση ενάντια στο βόλεμα των δημοσίων υπαλλήλων. Η πλήρης σαλατοποίηση των δικαιωμάτων παραγωγικών κλάδων υπό αναδιάρθρωση με γνώμονα τη φοβία όλων για απώλεια των κεκτημένων τους και όχι το διάλογο και τη συναίνεση. Γίνεται πιο συνεκτικός ο κοινωνικός ιστός έτσι; Ερώτημα ρητορικό.

Είναι, επίσης, ο μονόφθαλμος ηγέτης που θαυμάζεται από τους λοιπούς τυφλούς ηγέτες οι οποίοι στη θέση του δειλιάζουν να «περάσουν» τα ίδια επαχθή μέτρα στην κοινωνία. Μια παγκόσμια «συνομωσία», ένα διεθνές έγκλημα εις βάρους όλων μας που μελετάται με τόση ελαφρότητα και ασυνειδησία στα σαλόνια των συνόδων κορυφής. Σαλόνια που έχουν κι αυτά πληρωθεί από εμάς όλους τους ευρωπαίους πολίτες για να λαμβάνονται αποφάσεις υπέρ ημών και όχι για να ικανοποιηθεί η απληστία του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού συστήματος, όπως το γνωρίζουμε σήμερα.

Αυτό που καθημερινά επιβεβαιώνεται στα μάτια όλων μας είναι μια ηγεσία δειλίας. Η ηγεσία αυτών που από τον απλό πολίτη μέχρι τον πλανητάρχη δειλιάζουν να πάρουν την ευθύνη πάνω τους. Να αλλάξουν έστω ο καθένας από την πλευρά του λίγο τα πράγματα. Να αποκαταστήσουν την ηθική τάξη μέσα τους και έξω τους. Να πουν «αγαπώ την ευθύνη. Εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη Γη. Αν δεν σωθεί, εγώ φταίω»[1].

«Είμαστε εν όψει μιας πολύ κρίσιμης διαπραγμάτευσης για το μόνιμο μηχανισμό, ο οποίος πρέπει να είναι κι ένας έξυπνος μόνιμος μηχανισμός ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει την ψυχολογία των αγορών». Με την ίδια δειλία ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου συνεχίζει το ίδιο παιχνίδι των αγορών αντί αυτός να αποτελέσει πρότυπο για τα υπόλοιπα δειλά «γουρούνια» (PIIGS) να απαιτήσουν συνολικά την επαναδιαπραγμάτευση των επιτοκίων δανεισμού και την παραγραφή των κερδοσκοπικών χρεών.

Δεν είμαι αυτός που θα κρίνω τις ηγετικές ικανότητες και τη διορατικότητα του εν λόγω πολιτικού. Ευτυχώς για μένα η ιστορία – και οι ιστορικοί της – έχουν αναλάβει αυτή την ευθύνη. Θα δείξει λοιπόν η ιστορία – με την αρχαία ερμηνεία του ρήματος «ιστορώ» που σημαίνει «επιδιώκω τη γνώση μέσα από την έρευνα των σχέσεων αιτίου-αιτιατού».

Αυτό που μπορώ να πω είναι ότι ενώ όλοι εμείς οι κοινοί θνητοί κάνουμε ότι δεν φταίμε σ’ αυτή την άνιση μάχη, είμαστε οι πρώτοι που φταίμε. Φταίμε γιατί κανείς δεν αναλαμβάνει την ευθύνη, όση του αναλογεί από την πλευρά του. Γιατί δεν τολμάει να αλλάξει έστω και λίγο τον κακό εαυτό του. Γιατί ξέρει ότι δεν έχει τίποτα να χωρίσει με το διπλανό του αλλά προτιμά να τα ρίξει όλα σ’ αυτόν. Γιατί δεν τολμάει να έρθει σε ρήξη με τον ίδιο του τον εαυτό που ζει στην ασυνειδησία και την τσάμπα μαγκιά. Γιατί ξέρει ότι είναι κάτι παραπάνω από μια απλή στατιστική και συντηρεί τη δειλή ηγεσία του. Και προπάντων γιατί ζει μια δειλή φοβική ζωή ενώ ξέρει ότι «είμαστε εδώ για αλλάξουμε την πορεία του σύμπαντος»[2].

---

[1] Ν. Καζαντζάκης, Ασκητική.

[2] Πρωτότυπη έκφραση «We're here to make a dent in the universe» από τον Στιβ Τζόμπς, ιδρυτή της Apple, στην ταινία – ντοκιμαντέρ «The pirates of Silicon Valley».

Το παράλογο της αυτοδιοίκησης

Θα ξεκινήσω να ξεδιπλώνω τη σκέψη μου με μια προφανή ημερολογιακή σύμπτωση, την οποία αρκετοί από εσάς είτε ίσως δε γνωρίζατε είτε αγνοήσατε εσκεμμένα για να αποφύγετε τις δικαιολογημένες συγκρίσεις δυο φαινομενικά διαφορετικών γεγονότων. 

7 Νοεμβρίου 2010: Σε όλη την ελληνική επικράτεια επιτελείται η «επανάσταση του Καλλικράτη». Οι εκλογές αυτοδιοίκησης υπό το νέο αυτοδιοικητικό χάρτη με αιρετό περιφερειάρχη για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία. 

7 Νοεμβρίου 1917: Στην κρύα Αγία Πετρούπολη, οι μπολσεβίκοι εκδίδουν προκήρυξη για την έναρξη της Οκτωβριανής επανάστασης και αναλαμβάνουν εξουσία με το σχηματισμό κυβέρνησης από τα σοβιέτ εργατών.

Αναντίρρητα τα δυο αυτά γεγονότα δείχνουν ιστορικά να μη συνδέονται. Ουσιαστικά όμως επιζητούν με διαφορετική δυναμική και μέθοδο την επίλυση του ίδιου προβλήματος της σύγχρονης δημοκρατίας: ένα δημοκρατικό μετασχηματισμό εξουσίας. Ποια η διαφορά των δυο γεγονότων; Θα δανειστώ μια φράση του Νίτσε από το βιβλίο του «Τάδε έφη Ζαρατούστρα», η οποία περιγράφει απόλυτα τη διαφορά αυτή:

«Αν θέλεις να φτιάξεις ένα νέο κόσμο, πρέπει να καταστρέψεις τον παλιό, όπως το πουλί σπάει το τσόφλι για να βγει στη ζωή»

Η σημασία της επανάστασης για τη δημοκρατία

Η αναφορά ήταν δεικτική για να υπενθυμίσω σε όλους μας τι σημαίνει πραγματικά επανάσταση και με τι έλλειψη σεβασμού χρησιμοποιείται η λέξη αυτή από φλύαρους πολιτικούς και πολιτειολόγους. Ας σωπάσουν έστω για λίγο αυτές τις γιορτινές ημέρες της δημοκρατικής αγιοσύνης του Πολυτεχνείου  να βουίζουν ενοχλητικά στα αυτιά μας οι πολιτικοί του αστοκοτσαμπάσικου φιλελευθερισμού και του σοσιαλισμού των ξένων δεκανικιών, οι προδότες της μεταπολίτευσης που αποποιούνται με την ίδια ελαφρότητα σε κάθε εκλογική αναμέτρηση την ευθύνη για την ηθική, κοινωνική και πολιτική παρακμή του ελληνικού κράτους. Αυτοί που δεν κατάφεραν να εκπληρώσουν στο ελάχιστο το πρωτεύον καθήκον τους, σαν τέκνα παιδευόμενα από τις  αμαρτίες των εθνοπατέρων από την ίδρυση του ελληνικού κράτους,  να μετασχηματίσουν δημοκρατικά τη δυναμική της κάθε επανάστασης που διαχειρίστηκαν.

Ας σεβαστούν τη μνήμη αυτών των φοιτητών που προέταξαν το στήθος τους για να απολαμβάνουμε - τουλάχιστον όσοι από εμάς δεν είναι άνεργοι - το ψωμί  και την όση παιδεία και ελευθερία μπορούμε να διεκδικήσουμε και να αποκτήσουμε πια με τις ΔΙΚΕΣ μας δυνάμεις.

Οι κατακτήσεις της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας

Υπάρχει ένα παράλογο στην ιστορία: τα λάθη νομοτελειακά επαναλαμβάνονται. Αυτοί που έζησαν τη Χούντα και εμπνεύστηκαν από τις ιδέες του Μάη του ’68 και τη δυναμική του Πολυτεχνείου, βολεύτηκαν τα τελευταία 30 χρόνια στις παχυλές ενισχύσεις των συμμάχων μας όπως έκαναν οι προπάτορές τους. Έφαγαν ψωμί και ξέχασαν ότι το χρέος τους ήταν να μετασχηματίσουν τις ιδέες αυτές σε κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές ελευθερίες. Με μια αβάσταχτη ελαφρότητα, τα ίδια πρόσωπα που βίωσαν τις ευεργετικές ιδιότητες μιας επανάστασης αποδεικνύονται το λιγότερο κατώτεροι των ευθυνών τους να τιθασεύσουν την διεφθαρμένη και κακομαθημένη γενιά τους να μη τα θέλει όλα δικά της. Ποιες είναι λοιπόν οι αξίες και οι αντιλήψεις που καταφέραμε να εμποτίσουμε τη γενιά μας για να εξαγνίσουμε τα φοβικά σύνδρομα των ανελεύθερων δημοκρατιών, των στρατιωτικών κατοχών και των πολέμων και να απελευθερώσουμε δημοκρατικά την κοινωνία μας;

Παράλογο 1. Αυτός που ζει μέσα στον (φαύλο) κύκλο αλλά μάχεται συνεχώς με τις ιδέες, τις αντιλήψεις, τις πράξεις του να σπρώξει τα όρια πιο πέρα, καλείται εν τέλει πουλημένος μετά από πολλές άκαρπες προσπάθειες να αποδείξει ότι δεν είναι ελέφαντας. Αυτός που στέκεται έξω από τον κύκλο εκφράζοντας τις αιρετικές του ιδέες προς τον κύκλο είναι το λιγότερο ένας επαναστάτης χωρίς αιτία. Εγώ που βρίσκομαι μέσα σ’ αυτό το παράλογο; Ζω μέσα ή έξω από τον κύκλο; Πρώτη κατάκτηση της μεταπολίτευσης: την ευθύνη φέρουν πάντα οι άλλοι.

Παράλογο 2. Ο κόσμος έχει ξεχάσει ότι έχει δημοκρατικά κατοχυρωμένη στο σύνταγμα την ελευθερία της έκφρασης  και του αυτοπροσδιορισμού, τις οποίες δε μπορεί κανείς να αλλοιώσει αρκεί να μην ευθύνεται για τη ανελευθερία κάποιου άλλου. Διαλέγει να εκφράζει αντίλογο από την ασφάλεια του καναπέ του ενώ στο δρόμο, στη δουλειά θυσιάζει την ειλικρίνειά του φοβούμενος μη χάσει τα κεκτημένα του. Φοβάται να πάρει την ευθύνη των λεγόμενών του και να σταθεί συνεπής στον εαυτό του. Δεύτερη κατάκτηση της μεταπολίτευσης: ο φόβος καθοδηγεί κάθε σκέψη και η ασυνέπεια κάθε πράξη.

Παράλογο 3. Μια φοβική κοινωνία συνήθως δεν ακούει. Μιλά ακατάπαυστα για να κρύψει την ανασφάλειά της και αφήνει λίγο χρόνο στο συνομιλητή της  για να ακουστεί. Όταν ο κάθε συνομιλητής πάρει το λόγο, μονολογεί για να μη χάσει το δικαίωμα του να εκφραστεί στο λίγο χρόνο που έχει. Η πολυφωνία και η πολυσυλλεκτικότητα απόψεων  είναι προαπαιτούμενα για την υπέρβαση της φοβίας της λογοκρισίας και την ισόνομη χρήση της ελευθερίας του λόγου. Τρίτη κατάκτηση της μεταπολίτευσης: δε μάθαμε να ακούμε για να μάθουμε να κουβεντιάζουμε.

Το αβγό του Καλλικράτη

Πως οι παραπάνω διαπιστώσεις ερμηνεύουν το νέο δημοκρατικό μετασχηματισμό που επιδιώκει ο Καλλικράτης;

Κατά πόσο θα καταφέρει να επιτευχθεί  με τη νέα εκλεγμένη γενιά του Καλλικράτη «το σπάσιμο του αβγού» που θα μας απελευθερώσει από τα φοβικά σύνδρομα που δε μας επιτρέπουν να αυτοπροσδιοριστούμε τοπικά μακριά από το αθηνοκεντρικό κράτος; Πως μεταβιβάζεται στην τοπική κοινωνία η εξουσία άσκησης οικονομικής πολιτικής, δηλαδή η εξουσία να κατευθύνει με τους δικούς της όρους την παραγωγή της και την κατανομή των οικονομικών της πόρων όταν αυτή δεν έχει μάθει τόσους αιώνες παρά απλά να εκτελεί;

Ποια ουσιαστική αλλαγή στη δημοκρατία θα επιτευχθεί όταν τη θέση του νομάρχη πήρε ο αντιπεριφερειάρχης και πάνω από τους αιρετούς περιφερειάρχες υπάρχουν διορισμένα περιφερειακά όργανα ενώ η συγχώνευση δήμων δίδει μεγαλύτερη εξουσία σε λιγότερους εκπροσώπους του δήμου; Ποια ουσιαστική αλλαγή θα γίνει όταν τις νέες θέσεις εξουσίας σε σημαντικούς δήμους και περιφέρειες τις εξέλαβαν επαγγελματίες πολιτικοί οι οποίοι προσπαθούν μανιωδώς να καρπωθούν θέσεις εξουσίας, όπου κι αν βρίσκονται αυτές, από υπερφύαλη ματαιοδοξία αλλά και υπέρμετρη μισαλλοδοξία για τους «αντιπάλους»; Ποιο είναι πρωτίστως το παράδειγμα του λαού που επιβραβεύει τον τυχοδιωκτισμό, τον ωχαδερφισμό και την ασυνέπεια εξαιτίας της φοβικής και ανελεύθερης βούλησής του να υπερβεί τα όριά του και να αλλάξει ακόμη και το σύστημα εκπροσώπησής του;

Εν τέλει ευθύνη φυσικά έχουν πάντα μόνο οι άλλοι…

Ένα συμμετοχικό όραμα για την τοπική αυτοδιοίκηση

Δύο χρόνια μετά την αποτυχία ενός νέου Μπρέτον Γούντς στη σύνοδο των G20 στην Ουάσινγκτον, συνεχίζουμε να βλέπουμε με απέχθεια τη αδυναμία των κυβερνήσεων ολόκληρου του πλανήτη να εφαρμόσουν ρυθμίσεις για τον έλεγχο των διεθνών συναλλαγών κεφαλαίου.

Δυστυχώς το όραμα του νέου Μπρέτον Γούντς έχει καταρρεύσει. Όλοι δείχνουν να έχουν βολευτεί πια. Οι περισσότερες χώρες εφαρμόζουν αυτοκαταστροφικές συνταγές ΔΝΤ είτε ως όμηροι των αδηφάγων επιτοκίων (spreads) είτε ως «φτωχοί-αυτόχειρες με μελανιασμένες κατανοήσεις». Ανήμποροι κυβερνήτες βραβεύονται επιδεικτικά με μετάλλια τιμής από κεντρικούς τραπεζίτες γιατί ακολουθούν πιστά επιταγές που συντρίβουν κάθε εμπόδιο στη ροή του κεφαλαίου μεταξύ των χωρών και δεν υπακούουν σε κάθε άλλη αξία ή επιδίωξη όπως παιδεία, υγεία, δικαιοσύνη, αλληλεγγύη, αυτοδιαχείριση, περιβάλλον ή πολιτισμό, πλην του κέρδους.

Οι τραπεζίτες δείχνουν να γοητεύονται άξαφνα, υπό τις ευλογίες των ΔΝΤ και Παγκόσμιας Τράπεζας που έχουν  προ πολλού ξεχάσει για ποιο σκοπό ιδρύθηκαν, από τη διαφορά των spreads των αναπτυσσόμενων χωρών και μαστιγώνουν δίχως οίκτο χώρες με ελλείμματα που δεν έχουν δυνατότητα να επηρεάσουν την συναλλαγματική τους ισοτιμία όπως στην περίπτωση της Αργεντινής αλλά και της Ελλάδας. Ένας έρωτας καταστροφικός…

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προβλέπει ύφεση στις οικονομίες των δυτικών χωρών σύμφωνα με την εξαμηνιαία έκθεσή του για τις «Παγκόσμιες Οικονομικές Προοπτικές». Οικονομικοί αναλυτές αναρωτιούνται πως θα ανακάμψει η παγκόσμια «δυτική» οικονομία. Μα φυσικά από την διαφορά των spreads δανεισμού και τους φρενήρεις ρυθμούς ανάπτυξης των αναπτυσσόμενων χωρών. Γι’ αυτό παλεύουν διακαώς να μας (ξανα)κάνουν μια αναπτυσσόμενη χώρα με «μικρό» και αναπόφευκτα αδύναμο να λογοδοτήσει κράτος, με φθηνά εργατικά χέρια και μεσαιωνική εργασιακή νομοθεσία. Το κοκτέιλ διπλών ελλειμμάτων και υπέρογκου χρέους είναι μεθυστικό για μια υπό κατάρρευση χώρα έτσι ώστε να βυθιστεί σε ισχυρότερη δανειακή εξάρτηση και να απολέσει αναπόφευκτα την εθνική και φυσικά λαϊκή κυριαρχία της. Σκληρά ναρκωτικά…

Το όραμα του Μπρέτον Γούντς

Η αναφορά του Μπρέτον Γούντς δεν ήταν τυχαία. Τι το τόσο εξαιρετικό συνέβη στην ήρεμη κωμόπολη του Νιου Χαμσάιρ των ΗΠΑ το 1944 για να συνεχίζουν να αναφέρονται τόσοι οικονομολόγοι με ευλάβεια στη συνδιάσκεψη αυτή έκτοτε; Οι κυβερνήτες αυτού του κόσμου κάθισαν σε ένα τραπέζι και αποφάσισαν να περιορίσουν τη διακίνηση βραχυπρόθεσμων κεφαλαίων μεταξύ των χωρών προκειμένου να δοθεί η ελευθερία στις εθνικές αρχές να καθορίσουν τη νομισματική και δημοσιονομική τους πολιτική. Σημαντικά επιτεύγματα των 2 επόμενων δεκαετιών ήταν η κοινωνική ευημερία, η πλήρης απασχόληση και η ευρύτερη συναίνεση μεταξύ των κοινωνικών εταίρων που ευνόησαν τις μακροοικονομικές επιδόσεις των κρατών.

Αυτό που κατάφεραν οι κυβερνήτες των κρατών μετά τη συνδιάσκεψη του Μπρέτον Γούντς ήταν ότι ενθάρρυναν τις μεγάλες βιομηχανικές χώρες να συντονίσουν τη νομισματική, δημοσιονομική και αναπτυξιακή τους πολιτική προς το δημόσιο συμφέρον. Στη Βραζιλία, η πρόσφατη επιβολή φόρου στις συναλλαγματικές πράξεις για να τιθασευτούν οι αποσταθεροποιητικές βραχυπρόθεσμες ροές κεφαλαίου είναι ένα ενδεικτικό παράδειγμα πολιτικής βούλησης προς το δημόσιο συμφέρον, προς μια μακροπρόθεσμη αυτοσυντηρούμενη ανάπτυξη.

Συμμετοχική Οικονομική

Με αφορμή της εκλογές της τοπικής αυτοδιοίκησης, το στοίχημα της αυτοδιοίκησης είναι οι δημότες ή πολίτες μιας περιφέρειας να καταφέρουν να εμπεδώσουν τον συμμετοχικό σχεδιασμό και αυτοδιαχείριση  της πόλης ή περιφέρειας στην οποία διαμένουν και εργάζονται και να επιτύχουν έναν θεσμικά αμεσότερο Καλλικράτη από τη βάση προς τα πάνω. Το παράδειγμα της Μαριναλέντα στην Ισπανία αποτελεί ένα ενδεικτικό παράδειγμα μιας αυτοδιοικούμενης οικονομίας στην οποία εφαρμόζεται τοπικός έλεγχος και άμεση συμμετοχή από τους πολίτες στη διαχείριση του πλούτου της τοπικής οικονομίας.

Παρομοίως, στην Αυστραλία, εργατικές ενώσεις κατάφεραν να επηρεάσουν όχι μόνο τις αμοιβές και τις συνθήκες εργασίας τους αλλά και το τι θα παράξουν. Ανέπτυξαν την ιδέα των «Πράσινων Απαγορεύσεων» κατά τις οποίες οικοδόμοι όχι μόνο απαγόρευσαν την κατασκευή ορισμένων έργων καθώς ήταν κοινωνικά ή περιβαλλοντικά βλαπτικά αλλά ανέλαβαν εναλλακτικά έργα με δικές τους μελέτες που σέβονταν τον άνθρωπο και το περιβάλλον.

Η Βραζιλία, όμως, αποτελεί το υπόδειγμα υιοθέτησης των αξιών της συμμετοχικής οικονομικής. Στο Πόρτο Αλέγκρε και σε άλλες πόλεις της Βραζιλίας υλοποιείται το εγχείρημα της «συμμετοχικής κατάρτισης προϋπολογισμού». Αυτό υλοποιείται μέσω τοπικών συμβουλίων πολιτών μέσω των οποίων μπορούν να επηρεάσουν τις αποφάσεις για δημόσιες επενδύσεις όπως σε πράσινο, στην παιδεία, στην υγεία, σε δημόσια έργα.

Η συμμετοχή του καθενός σ’ αυτά τα συμβούλια υπακούει σε ένα θεμελιώδη κανόνα: η εισφορά στη λήψη αποφάσεων είναι ανάλογη του βαθμού που ο καθένας επηρεάζεται από τις αποφάσεις αυτές. Αυτός ο κανόνας πηγάζει από το γεγονός ότι οι περισσότερες οικονομικές συναλλαγές που κάνουμε καθημερινά περιλαμβάνουν «εξωτερικότητες», δηλαδή η συντριπτική πλειοψηφία των οικονομικών συναλλαγών επηρεάζουν σε ποικίλο βαθμό κι άλλα άτομα πέρα από τους συναλλασσόμενους.

Για παράδειγμα, η κατασκευή και λειτουργία διεθνούς αερολιμένα στο Καστέλι θα επηρεάσει θετικά την εργολήπτρια εταιρεία σε οικονομικούς όρους αλλά αρνητικά τους ντόπιους λόγω κοινωνικής και περιβαλλοντικής υποβάθμισης της περιοχής. Κατά συνέπεια, η αυτοδιοίκηση οφείλει να γεννήσει τοπικά συμβούλια από το επίπεδο της γειτονιάς μέχρι το επίπεδο της περιφέρειας. Από τα συμβούλια, θα αναδυθούν οι αποφάσεις αυτών που επηρεάζονται περισσότερο από τις συνέπειες αυτές και θα επιβάλλονται περιορισμοί πχ δημοτικοί ή «περιφερειακοί» φόροι που να αντισταθμίζουν τα μεγέθη των επιπτώσεων.

Όλα αυτά βέβαια προϋποθέτουν έναν ακόμη Καλλικράτη, αυτόν της εκπαίδευσης. Μέσα σε μια τέτοια συμμετοχική αρχιτεκτονική, καλλιεργείται ευκολότερα σε ένα δημοκρατικό πολίτη η αυτοπεποίθηση που απαιτείται για τη λήψη των αποφάσεων που τον επηρεάζουν. Είναι όμως απαραίτητο να εδραιωθούν σε κάθε τοπική κοινωνία αυτόνομες βαθμίδες εκπαίδευσης που να μελετούν τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας και συνδέονται με την τοπική οικονομία προσφέροντας στον κάθε πολίτη την απαραίτητη γνώση και τις  πολυσύνθετες δεξιότητες που απαιτούνται για να ανταποκριθεί στην ορθή λήψη αποφάσεων που θα διέπεται από τη διαφύλαξη της δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης, της ποικιλομορφίας, της αυτοδιαχείρισης και της οικολογικής ισορροπίας.

Πηγή: Micheal Albert, “PARECON (Participatory Economics) – Life After Capitalism”, New York, 2003.

Μαθήματα οικονομικής ιστορίας από ΔΝΤ-κρατούμενες χώρες: Το παράδειγμα της Αργεντινής

H Αργεντινή με τη Βραζιλία αποτελούσαν ανέκαθεν το κεντρικό ισχυρό δίπολο των οικονομιών της Λατινικής Αμερικής. Η Αργεντινή είναι μια χώρα, όπως και η Βραζιλία, με φυσικό πλούτο που άνηκε στις πλουσιότερες χώρες του κόσμου κατά το πρώτο ήμισυ του 20ου αιώνα. Μετά το 1955, επικράτησαν πολιτικές και οικονομικές περίοδοι συνεχούς αστάθειας με διαρκείς εναλλαγές κυβερνήσεων. Το γεγονός αυτό οδηγούσε σε συνεχείς κρίσεις που καταπολεμούνταν δυστυχώς με βραχυπρόθεσμα προγράμματα σταθεροποίησης που συνήθως επιδείνωναν την κοινωνική συνοχή. 

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της οικονομίας της Αργεντινής, που προσιδιάζει στην ελληνική κρίση, είναι η βεβαρυμμένη δανειακή της εξάρτηση από τις διεθνείς αγορές, γεγονός που αυτομάτως συνεπάγεται απώλεια της εθνικής της κυριαρχίας και οικονομικής της ελευθερίας. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τις πολιτικές και οικονομικές αστοχίες της εκάστοτε κυβέρνησής της οδήγησαν την Αργεντινή στη χρεοκοπία το 2002, όπως κάποιοι, αν όχι όλοι, θα θυμόμαστε.

Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να παραθέσω αυτούσια την άποψη του οικονομολόγου Β. Βιλιάρδου από το άρθρο του «Η χρεοκοπία της Αργεντινής»:

Η αποτυχία της προόδου της Λατινικής Αμερικής έχει αποδοθεί στα εγκλήματα των ισχυρότερων και πλουσιότερων χωρών. Η ευάλωτη θέση της οφείλεται κυρίως στην εξάρτησή της. Η ανεξαρτησία βέβαια δεν χαρίζεται αλλά κερδίζεται με πολλούς κόπους και θυσίες, κάτι που μόλις πρόσφατα συνειδητοποίησε η Βραζιλία.  

Για να ενταχθεί μία χώρα στην ομάδα των ανεξάρτητων και κυρίαρχων κρατών, απαιτείται δανεισμός και επενδύσεις. Η Αργεντινή βρέθηκε να αντιμετωπίζει επανειλημμένα περιοδικές δυσκολίες με την εκπλήρωση των συμφωνηθέντων όρων των ξένων επενδύσεων και πιστώσεων. Όλα αυτά την οδήγησαν σε έναν αντιδραστικό απομονωτισμό με αποτέλεσμα να επιδεινωθεί η οικονομική στενότητα και η εξάρτησή της και να αποκοπεί από τον ανταγωνισμό και τις ευκαιρίες για οικονομική μεγέθυνση. 

Η κρίση και η πτώχευση

Η οικονομική κρίση της Αργεντινής διήρκεσε από το 1998 έως το 2002 με την ισχυρή ύφεση των ετών 1998 - 1999 και την κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος τα έτη 2001 – 2002. Το ΑΕΠ της Αργεντινής μειώθηκε συνολικά κατά 21%, ενώ το ποσοστό της «φτώχειας» έφτασε το 57% και η ανεργία ξεπέρασε το 23%.

Το 1991, η Αργεντινή αποφάσισε να διατηρήσει σταθερή την ισοτιμία του νομίσματός της με το δολάριο. Ουσιαστικά υιοθέτησε το δολάριο, όπως εμείς υιοθετήσαμε το ευρώ το 2002. Κατάφερε έτσι να καταπολεμήσει τον υψηλό πληθωρισμό, όπως κι εμείς με την είσοδό μας στο ευρώ.

Έπειτα, όμως, από κάποια χρόνια ήλθε νομοτελειακά αντιμέτωπη με τις παρενέργειες αυτής της επιλογής: οι τιμές των εγχώριων προϊόντων ακρίβυναν στις διεθνείς αγορές. Το γεγονός αυτό οδήγησε στον περιορισμό της ανταγωνιστικότητάς της, στη μείωση των εξαγωγών της και στο αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο. Όλα αυτά είχαν φυσικό επακόλουθο την μεγάλη άνοδο του εξωτερικού χρέους της. Φαντάζομαι ότι δεν χρειάζονται πολλά σχόλια για τις τρομακτικές ομοιότητες με την ελληνική οικονομία…

Οι ομοιότητες, όμως, συνεχίζονται: κατά την «κρίση της Τεκίλας», το Μεξικό υποτίμησε το νόμισμα του το 1995 όπως και η Βραζιλία το 1998. Αρκετές επιχειρήσεις της χώρας μετέφεραν τα εργοστάσια παραγωγής τους στη Βραζιλία καθώς τα προϊόντα της φθήνυναν στις διεθνείς αγορές και οι συνέπειες έγιναν καταστροφικές για τις εξαγωγές της χώρας. Ότι συνέβη δηλαδή στις επιχειρήσεις της Βόρειας Ελλάδας που μετανάστευσαν στα Βαλκάνια.

Έτσι το 1999, η οικονομία της χώρας οδηγήθηκε σε ύφεση -4%. Η εμπιστοσύνη των διεθνών χρηματαγορών απέναντι στην Αργεντινή βυθίστηκε ραγδαία περί τα τέλη του 1999 με αποτέλεσμα να αυξηθεί το επίπεδο ρίσκου του δανεισμού της. Μάλιστα, το spread έφθασε στο 19,16% (!) το 2001 (1.916 μονάδες βάσης), 16% επιπλέον του βασικού. Το ύψος αυτό του επιτοκίου υποχρέωσε την Αργεντινή να απευθυνθεί στο ΔΝΤ, εξελίξεις οι οποίες λαμβάνουν χώρα και στη χώρα μας τον τελευταίο χρόνο με τους κίνδυνους χρεοκοπίας που ελλοχεύουν να είναι εξαιρετικά ρεαλιστικοί.

Ο όλεθρος επήλθε όταν το 2001 η Αργεντινή δεν κατάφερε να εκπληρώσει τις απαιτήσεις του ΔΝΤ για τον περιορισμό του δημοσιονομικού ελλείμματος της χώρας, με το προγραμματισμένο δάνειο του ΔΝΤ να μην καταβάλλεται. Οι ξένοι επενδυτές απέσυραν μαζικά και ταχύτατα κεφάλαια από τη χώρα. Η Αργεντινή οδηγήθηκε στις 30.12.2001 σε αδυναμία και στάση πληρωμών απέναντι στους δανειστές της, δηλαδή σε χρεοκοπία.

Η επόμενη μέρα

Η επόμενη μέρα της χρεοκοπίας οδήγησε την Αργεντινή στη ραγδαία υποτίμηση του νομίσματός της κατά 75%, δηλαδή αποσπάστηκε το 75% της αξίας των χρημάτων των πολιτών, των επιχειρήσεων και γενικά ολόκληρης της χώρας, λύση η οποία δεν ήταν εφικτή στη δική μας κρίση λόγω του ευρώ. Η ύφεση κατά τη διάρκεια των πρώτων μηνών του 2002 μετά τη λήψη «καταναγκαστικών μέτρων» εκτοξεύθηκε στο -12%. 

Στα τέλη του 2002 η Αργεντινή άρχισε να ανακάμπτει αργά αλλά σταθερά αφού τα προϊόντα της έγιναν πιο ανταγωνιστικά στις διεθνείς αγορές λόγω της υποτίμησης του νομίσματός της. Το εμπορικό ισοζύγιό της αυξήθηκε ενώ το εξωτερικό της χρέος μειώθηκε. Ο ρυθμός ανάπτυξης έφτασε το 8,9% το 2003 και πλέον κυμαίνεται μεταξύ του 6 με 9%.  Ο πληθωρισμός της, όμως, παραμένει σε επίπεδα ρεκόρ (12%) με αποτέλεσμα να μην υπάρχει πραγματική οικονομική ανάπτυξη αλλά ανάπτυξη που να οφείλεται στην άνοδο των τιμών.

Το 2004 η Αργεντινή ξεκίνησε μια διαδικασία διαπραγμάτευσης αποπληρωμής των παλαιών χρεών - προ χρεοκοπίας - μέσω αναχρηματοδότησης. Μετά από πολλές διπλωματικές διαπραγματεύσεις κατάφερε να πείσει την πλειοψηφία των δανειστών της.

Αν και η κρίση ξεπεράστηκε προσωρινά, τα χρέη όμως παραμένουν χρέη και επιτάσσουν νέες αναχρηματοδοτήσεις, είτε ως νέα δάνεια είτε ως τις απαιτούμενες επενδύσεις έτσι ώστε να διατηρηθεί το πρόσημο της ανάπτυξης θετικό και να θεωρούνται οι οικονομικές προοπτικές της χώρας θετικές. Ποιος όμως θα χρηματοδοτήσει τα παλαιά δάνεια; Ποιος άλλος από τους παλαιούς πιστωτές της. Εξάρτηση, λοιπόν, που θα διαρκέσει ως το διηνεκές…

Πηγή: Βασίλης Βιλιάρδος, «Η χρεοκοπία της Αργεντινής: Ιστορικά στοιχεία, παραλληλισμοί, οι αιτίες της κρίσης, η μεγάλη ύφεση, η υπερχρέωση, η στάση πληρωμών, τα καταναγκαστικά μέτρα της κυβέρνησης και τα αποτελέσματα τους»

Μαθήματα οικονομικής ιστορίας από ΔΝΤ-κρατούμενες χώρες: Το παράδειγμα της Βραζιλίας

Όταν μία αντιπροσωπεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου «επισκέπτεται» μία χώρα, θέτοντας σαν προϋπόθεση για την εκχώρηση δανείων τον περιορισμό των κοινωνικών και λοιπών δαπανών, η διαφορά δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλη, σε σχέση με τη φυσική καταστροφή που θα προκαλούσε ένας βομβαρδισμός εκ μέρους του ΝΑΤΟ, όπως στο παράδειγμα της Γιουγκοσλαβίας

Micheal Chossudovsky, καναδός οικονομολόγος

Το παρακάτω κείμενο περιγράφει συνοπτικά την κατάσταση που οδήγησε την 8η μεγαλύτερη οικονομία στο χείλος της καταστροφής πριν και μετά την είσοδο του ΔΝΤ. Θα βρείτε έντονους τους παραλληλισμούς και τις ομοιότητες της κρίσης της Βραζιλίας με τη δική μας, όπως την περιγράφει ο οικονομολόγος Β. Βιλιάρδος στο άρθρο του «η άλωση της Βραζιλίας».

Η άλωση της Βραζιλίας

Το σημαντικότερο πρόβλημα της Βραζιλίας εν έτει 1997 ήταν το υψηλό έλλειμμα στο «ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών», δηλαδή το ύψος των εισαγωγών ήταν υψηλότερο από το ύψος των εξαγωγών. Το πρόβλημα αυτό που κορυφώθηκε στη χώρα μας την τελευταία δεκαετία αντικατοπτρίζει την απώλεια ανταγωνιστικότητας της οικονομίας μας.

Εντούτοις, η Βραζιλία ήταν ανέκαθεν ένα από τα πλουσιότερα κράτη σε φυσικούς και ενεργειακούς πόρους. Το έλλειμμα εμφανίσθηκε μετά την υιοθέτηση ενός προγράμματος σταθερότητας από την κυβέρνηση της το 1994, το οποίο είχε κύριο στόχο την καταπολέμηση του υπερπληθωρισμού. Το πρόγραμμα σταθερότητας εισήγαγε ένα νέο νόμισμα (Real) με ισοτιμία απέναντι στο δολάριο 1Real=1$, κάτι ανάλογο με την εκσυγχρονιστική πολιτική Σημίτη που οδήγησε στην ΟΝΕ.

Η νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση τότε οδηγήθηκε σε εκτεταμένες ιδιωτικοποιήσεις κρατικών επιχειρήσεων με σκοπό να προσεγγίσει νέους διεθνείς επενδυτές. Η είσοδος ξένων επενδύσεων εξισορρόπησε το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών καθώς εισέρευσαν νέα κεφάλαια.

Το πρόβλημα ξεκίνησε όταν κατά την ασιατική κρίση του 1998, οι επενδυτές έχασαν την εμπιστοσύνη τους στις αναπτυσσόμενες χώρες. Στο παιχνίδι αυτό, συνέβαλε η επιθετική τακτική των αμερικάνικων οίκων αξιολόγησης οι οποίοι υποτίμησαν τη Βραζιλία, όπως έκαναν, κατά τα γνωστά, στη χώρα μας, την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία. Το αποτέλεσμα ήταν να ακολουθήσουν οι ιππότες του ΔΝΤ για να σώσουν την κατάσταση.

Το ΔΝΤ ενέκρινε τη βοήθεια ύψους 42,6 δις. $ λίγο πριν την χρεοκοπία για να εφαρμόσει τους δικούς του όρους. Απαίτησε από την κυβέρνηση της χώρας να εφαρμόσει ένα αυστηρό πρόγραμμα εξοικονόμησης πόρων, περιορίζοντας θεαματικά το έλλειμμα του προϋπολογισμού της μέσα από αυξήσεις φόρων, μειώσεις δημοσίων δαπανών καθώς επίσης την αναμόρφωση του συνταξιοδοτικού.

Μέσα σε τρία χρόνια μετά την παροχή του δανείου του ΔΝΤ, ξέσπασε «ταξικός» πόλεμος τεραστίων διαστάσεων με 40.000 θύματα συμπλοκών και πολυάριθμους βίαιους θανάτους. Σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις της κυβέρνησης, το 2002 το 30% του πληθυσμού ζούσε στα όρια της εξαθλίωσης: χρόνιος υποσιτισμός που οδηγούσε στην ανικανότητα, στην πλήρη αναπηρία και στο θάνατο.

Σήμερα, η Βραζιλία συνεχίζει να ανήκει στις αναπτυσσόμενες οικονομίες εξασφαλίζοντας υψηλότερα επιτόκια στους δανειστές της. Οι κρατικές επιχειρήσεις της συνεισφέρουν ελάχιστα στα δημόσια έσοδα αφού ανήκουν κυρίως σε αμερικανικές και ευρωπαϊκές  πολυεθνικές.

Το 2009, εισέρευσαν στη χώρα 47 δις $ ξένα κεφάλαια σε μορφή κατά το 75% μετοχών. Η κυβέρνηση έχει ήδη επιβάλλει ειδικό φόρο 1,5% στις συναλλαγές για να περιορίσει την είσοδο τους έτσι ώστε να μην αποχωρήσουν μαζικά και δημιουργήσουν μια ακόμη κρίση. Το ποσοστό του πληθυσμού κάτω από το ελάχιστο όριο της φτώχειας, όμως, παραμένει στο 31% (στοιχεία 2007) με το κατά κεφαλήν εισόδημα των κατοίκων της να πλησιάζει μετά βίας τα 9.700 $ τη στιγμή που στην Ελλάδα είναι 30.500 $.

Διακρατικό σύμφωνο επενδύσεων

Το σημαντικότερο όπλο που διαθέτει το ΔΝΤ είναι το διακρατικό σύμφωνο επενδύσεων (Multilateral Agreement on Investment). Η υπογραφή κάτω από το συγκεκριμένο σύμφωνο έχει σαν αποτέλεσμα την ολοκληρωτική άλωση της χώρας που το αποδέχεται.

Το γεγονός ότι δεχόμαστε καταιγισμό προτάσεων για στρατηγικές επενδύσεις στη χώρα από Κατάρ και Κίνα – κι όσων άλλων επακολουθήσουν - τον τελευταίο μήνα, λίγες μέρες μετά την κατάθεση του fast track, του νόμου Παμπούκη για τη γρήγορη αδειοδότηση στρατηγικών επενδύσεων,  γεννά προβληματισμούς σε μια χώρα που βρίσκεται υπό το καθεστώς παγκόσμιας επιτήρησης. Πως έγινε, λοιπόν, το επενδυτικό κλίμα ευνοϊκότερο μέσα σε 5 μήνες από την υπογραφή του μνημονίου είναι απορίας άξιο για μια χώρα που χρωστάει πολλά περισσότερα από όσα παράγει (ΑΕΠ) και θεωρείται ακόμη αφερέγγυα και αναξιόπιστη στην εξυπηρέτηση των οφειλών της απέναντι στους δανειστές της εφόσον υπάρχουν ακόμη στο τραπέζι λύσεις πτώχευσης και αναδιάρθρωσης του χρέους της.

Μήπως το fast track θυμίζει λίγο από ΜΑΙ; Για όσους δεν το γνωρίζουν, το ΜΑΙ αποτελεί μια διακρατικό σύμφωνο επενδύσεων, που προτάθηκε για πρώτη φορά το 1995 από τα μέλη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), επιδιώκοντας να αναπτύξει διακρατικούς κανόνες ελεύθερης και συστηματικής διακίνησης κεφαλαίων και επενδύσεων ανάμεσα στις χώρες αυτές. Όταν εκδόθηκε το τελικό κείμενο της συμφωνίας το 1997, καλλιεργήθηκε έντονη κριτική καθώς ενείχε τον κίνδυνο να μην μπορούν να ρυθμιστούν οι ξένες επενδύσεις σε κάθε χώρα. Εν τέλει δεν εδραιώθηκε, όταν η Γαλλία απέσυρε τη στήριξή της το 1998, αλλά είναι εμφανές ότι οι μεγάλες οικονομικές δυνάμεις του πλανήτη ακόμη το χρησιμοποιούν ως εργαλείο επενδύσεων.

Μια τέτοια συμφωνία προβλέπει, ανάμεσα σε άλλα, την υποβάθμιση κάθε υπάρχουσας εθνικής νομοθεσίας που ρυθμίζει τις ξένες επενδύσεις απέναντι στους όρους της συμφωνίας MAI και την απαγόρευση στο μέλλον υπαναχώρησης από τους όρους και νομοθέτησης περιορισμών στις ξένες επενδύσεις. Πως, λοιπόν, θα προσέλθει σε διαπραγμάτευση μια αδύναμη χώρα να προστατεύσει εθνικά κεκτημένα υπό αυτό το καθεστώς ομηρίας; Αναγκαστικά θα δεχθεί μαρτυρικά τους όρους για να μη φθάσει στο εδώλιο διεθνών δικαστηρίων από μηνύσεις επενδυτών και πληρώσει το μάρμαρο, εάν το ασφαλιστικό, οι εργασιακές σχέσεις, η δημόσια υγεία, η παιδεία, το φυσικό περιβάλλον απειλούν τα συμφέροντά τους ή δεν αποδίδουν τα αναμενόμενα κέρδη. Γιατί φυσικά οι όροι της συμφωνίας προβλέπουν σε ποιο «δικαστήριο θα παιχτεί η μπάλα» και φυσικά τη «λυπητερή» που σε περιμένει εάν δε συνετιστείς.

Τα πετροδόλαρα φτάνουν και στην Ελλάδα

Η υπογραφή ενός 2ου μνημονίου, του μνημονίου «συναντίληψης» ΜΟU, μέσα στον ίδιο χρόνο με το μνημόνιο συνεργασίας με την Τρόικα, αυτή τη φορά με την επενδυτική αρχή του Κατάρ, θεωρήθηκε από τον πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου ως ψήφος εμπιστοσύνης στη χώρα υποστηρίζοντας πως θα υπάρξει αμοιβαίο όφελος για την κοινωνία.  Ας αναφερθούμε λοιπόν στις κοινές αντιλήψεις όπως εκφράστηκαν μέσα από τα άρθρα 1 και 2 του μνημονίου: 

Άρθρο 1: «Το προς επένδυση ποσό στην Ελλάδα ορίζεται σε 5 δισ. δολάρια (3,8 δισ. ευρώ). Οι τομείς επενδυτικού ενδιαφέροντος περιλαμβάνονται: οικιστική ανάπτυξη, τουρισμός, εγκαταστάσεις λιμανιών και αεροδρομίων, τράπεζες και χρηματοοικονομικά, επιχειρηματικές συμπράξεις, ενέργεια και άλλοι τομείς». 

Άρθρο 2: «Το Qatar Investment Authority και οι συνδεδεμένες με αυτό επιχειρήσεις θα ενισχυθούν με το κατά το δυνατόν ευνοϊκό επενδυτικό status, το οποίο θα περιλαμβάνει επενδυτικά οφέλη, προνόμια, εξαιρέσεις, απαλλαγές (ασυλίες) και γρήγορες αδειοδοτικές διαδικασίες».

Ο ίδιος ο πρωθυπουργός τόνισε ότι όσον αφορά την επένδυση του Qatar Investment Authority (QIA) στο Ελληνικό «θα πρέπει να είναι συμβατό με τις εξαγγελίες μας για την προστασία του περιβάλλοντος και τη δημιουργία ενός μητροπολιτικού πάρκου αλλά και ενός πόλου πράσινης ανάπτυξης για όλο το παράκτιο μέτωπο της Αττικής». Πως θα προχωρήσουν οι λαϊκές απαιτήσεις για διαφανείς, αντιμονοπωλιακές και προς το κοινό συμφέρον επενδύσεις πρασίνου στο Ελληνικό εφόσον το μνημόνιο «συναντίληψης» που έχει ήδη υπογραφεί παρέχει πλήρη και άμεση ασυλία στα πετροδόλαρα; Ποιο το αμοιβαίο όφελος μιας τέτοιας επένδυσης αναμένουμε με αγωνία όταν θα ανακοινωθούν τα σχέδια επενδύσεων στο Ελληνικό.

Με φόντο την επικαιροποίηση του εργασιακού χάρτη το Νοέμβριο αλλά και το σχέδιο ταχείας αδειοδότησης μεγάλων επενδύσεων - το λεγόμενο fast track, οι όροι της συμφωνίας με το Κατάρ είναι ξεκάθαροι: όσο η οικονομία μας αυξάνει την ανταγωνιστικότητά της επηρεάζοντας το εργασιακό κόστος αλλά και τη λογοδοσία – για κάποιους γραφειοκρατία - του κράτους για τις στρατηγικές επενδύσεις, δημιουργεί ευνοϊκότερο οικονομικό περιβάλλον για επενδύσεις μακροπρόθεσμης απόδοσης αραβικών ή άλλων συμφερόντων.

Θα υπάρξει αμοιβαίο όφελος και για άλλες στρατηγικές επενδύσεις, όπως του αεροδρομίου Καστελίου, εάν αυτές ενταχθούν στο fast track; Είναι πολύ πιθανό να ακυρωθούν εν μια νυκτί οι προτάσεις και απαιτήσεις της τοπικής κοινωνίας στην εκάστοτε κυβέρνηση για μια ισοβαρή και αμοιβαίου οφέλους επένδυση στο αεροδρόμιο τόσο για την τοπική κοινωνία όσο και για τον ιδιώτη επενδυτή.

Το  ιστορικό των Αραβικών επενδύσεων

Ο QIA ιδρύθηκε το 2005 με σκοπό να επενδύει τα 60 δις δολαρίων πλεονάσματα του Κατάρ από τις πωλήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου λόγω της ανόδου της τιμής του πετρελαίου τα τελευταία χρόνια. Η στρατηγική του επενδυτικού οίκου του Κατάρ είναι να επενδύει στην Ευρώπη, την Αμερική και την Ασία στην αξιοποίηση ακίνητης περιουσίας και  σε επιχειρήσεις του βιομηχανικού και χρηματοπιστωτικού τομέα.

Στην Ελλάδα έχει αγοράσει το 4% των μετοχών της Alpha Bank ενώ είχε εκδηλώσει ενδιαφέρον για την εξαγορά του 7% της Εθνικής Τράπεζας πριν αποφασιστεί η πρόσφατη αύξηση μετοχικού της κεφαλαίου. Επίσης σε εξέλιξη βρίσκεται η αδειοδοτική διαδικασία για ενεργειακή επένδυση στον Αστακό της Αιτωλοακαρνανίας ενώ η ναυπηγική βιομηχανία ΑμπουντάμπιΜάρ συμφώνησε να εξαγοράσει τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά. Η επενδυτική αρχή του Κατάρ είχε, κατά το παρελθόν, φτάσει πολύ κοντά στην εξαγορά της Ολυμπιακής. Παράλληλα, αραβικό ενδιαφέρον έχει εκφραστεί για επενδύσεις  στο κλάδο του τουρισμού (ξενοδοχεία, χιονοδρομικά κέντρα, μαρίνες) και συγκεκριμένα, σε κρατική περιουσία.

Επίσης, σχεδιάζονται κοινές επενδυτικές πρωτοβουλίες στον τομέα της ενέργειας ώστε να ολοκληρωθεί το «ανατολικό δαχτυλίδι» ενεργειακής σύνδεσης μεταξύ Ελλάδας και Β. Αφρικής. Σχεδιάζεται, λοιπόν, με τη Λιβύη και την Αίγυπτο σύνδεση με υποθαλάσσιο καλώδιο για την αξιοποίηση της παραγωγής ενέργειας.

Αλλά κι η Ευρώπη ξεπουλά

Στην προσπάθεια να περιορίσουν τα κρατικά τους ελλείμματα, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις στρέφονται στην πώληση και αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας. Σύμφωνα με σχετική έκθεση της CBRE (CB Richard Ellis), η τάση αυτή θα επεκταθεί σημαντικά κατά τη διάρκεια του επόμενου έτους με την Ελλάδα να κατέχει πρωταγωνιστικό ρόλο.  Σύμφωνα με την έκθεση, πραγματοποιήθηκαν πωλήσεις κρατικών ακινήτων αξίας 840 εκατ. ευρώ κατά το 2009 με το 42% να αφορά ακίνητα του γερμανικού κράτους.

Ο Εκπαιδευτικός «Καλλικράτης»

Η αναδιάρθρωση των πανεπιστημίων και τεχνολογικών ιδρυμάτων δε θα μπορούσε να ξεφύγει του συνολικού σχεδίου ανασύνταξης της χώρας. Τον περασμένο Μάϊο, η υπουργός Παιδείας κα Διαμαντοπούλου είχε προαναγγείλει τον εκπαιδευτικό «Καλλικράτη» για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, με συγχωνεύσεις Τμημάτων γειτονικών πανεπιστημίων και ΤΕΙ και εξορθολογισμό της χωροταξικής κατανομής των ιδρυμάτων. Σκοπός ήταν να σταματήσει το σημερινό φαινόμενο της ακραίας διασποράς ανά την περιφέρεια αλλά και να ενσωματωθούν τα ιδρύματα στις περιφερειακές δομές της χώρας. «Σε συνεργασία και με τη συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών, στόχος είναι να μπορέσουμε να δώσουμε όσο γίνεται μεγαλύτερη δυνατότητα στα πανεπιστημιακά ιδρύματα για παραγωγή γνώσης, έρευνα, αριστεία και εφαρμογή της γνώσης προς όφελος της οικονομίας και της κοινωνίας» είχε επισημάνει χαρακτηριστικά τότε η υπουργός.

Η βάση του 10 «αδειάζει» ΤΕΙ και ΑΕΙ

Η κατάργηση της βάσης του 10 ήταν μια τακτική «αδειάσματος» του υπουργείου απέναντι σε μη λειτουργικά τμήματα ΤΕΙ. Οι διοικήσεις των ιδρυμάτων δεν ήταν ποτέ αρνητικές στο σχέδιο «Καλλικράτης στην Εκπαίδευση» με συγχωνεύσεις ή και καταργήσεις κάποιων τμημάτων τους. Όμως, βρέθηκαν στον τοίχο, προ διαδικασίας διαβούλευσης για το νέο νομοσχέδιο, όταν πολλά τμήματα Τ.Ε.Ι. «φορτώθηκαν» από το Υπουργείο με πολύ περισσότερες θέσεις από εκείνες που αυτά ζήτησαν και μπορούν να εκπαιδεύσουν με αποτέλεσμα, όσα δεν συμπλήρωσαν θέσεις, να αποτελούν τα πρώτα υποψήφια προς κατάργηση ή συγχώνευση στην επικείμενη αναδιάρθρωση του εκπαιδευτικού Καλλικράτη!

Τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι εύλογα. Εάν το Υπουργείο Παιδείας έδινε τις θέσεις εισακτέων που ζήτησαν τα Τμήματα των ΤΕΙ και των Πανεπιστημίων οι βάσεις θα διαμορφώνονταν σε αυτά τα φετινά χαμηλά επίπεδα; Μήπως προσπάθησαν να δείξουν ότι υπάρχουν πολλά τμήματα σε ΤΕΙ, τα οποία, παρόλο που καταργήθηκε η βάση του 10 και έχουν εισαχθεί υποψήφιοι ακόμη και με 868 μόρια, δεν κατόρθωσαν να καλύψουν τις θέσεις εισακτέων και εξακολουθούν να μην είναι ελκυστικά;

Τα 34 τμήματα σε ΤΕΙ και πανεπιστήμια, που δε κάλυψαν τις κενές θέσεις τους, γνωρίζουν καλύτερα από τον καθέναν τα προβλήματά τους. Γνωρίζουν καλύτερα από κάθε πολιτική ηγεσία ότι οι πρόεδροι των ΤΕΙ βρέθηκαν πολλάκις να υπογράφουν αποφάσεις για την ίδρυση νέων τμημάτων χωρίς μελέτες και σχεδιασμό αλλά για εξυπηρέτηση ίδιων συμφερόντων. Επίσης, γνωρίζουν ότι υπάρχουν νέα τμήματα με σύγχρονο επιστημονικό αντικείμενο και προοπτικές στην αγορά εργασίας, τα οποία δεν αναδείχθηκαν από την πολιτεία με αποτέλεσμα να μην προτιμώνται από τους νέους. Αναρωτιούνται για το ρόλο της ανώτατης πανεπιστημιακής και της τεχνολογικής εκπαίδευσης όταν υπάρχουν ομοειδή τμήματα σε πανεπιστήμια και σε ΤΕΙ. Έχουν, όμως, ήδη αναγνωρίσει την ανάγκη αναδιοργάνωσης των ΑΕΙ και ΤΕΙ με σοβαρές αλλαγές στον «χάρτη» της εκπαίδευσης.

Τα στοιχήματα της αναδιάρθρωσης

Πρόσφατη έρευνα του υπουργείου Παιδείας έδειξε αλληλοεπικαλύψεις επιστημονικών αντικειμένων και κατακερματισμό που ξεπερνά το 60% των σχολών. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι στα τέλη της δεκαετίας του ’90 ιδρύθηκαν τμήματα σε κάθε πόλη της Ελλάδος με κοινοτικούς πόρους, με κύριο στόχο την τόνωση των τοπικών οικονομιών χωρίς κάποιο ακαδημαϊκό σχεδιασμό. Έπειτα από 10 χρόνια, αρκετά από τα τμήματα αυτά πλέον υπολειτουργούν και δεν είναι φυσικά βιώσιμα.

Τα στοιχήματα, λοιπόν, είναι πολλά και ο χρόνος της διαβούλευσης έχει ήδη αρχίσει να μετρά αντίστροφα για τις προστάσεις πρυτάνεων, διοικήσεων ΤΕΙ και την ηγεσία του υπουργείου Παιδείας προτού η κυβέρνηση ανακοινώσει τις βασικές αρχές του νέου νόμου στο τέλος Σεπτεμβρίου και ξεκινήσουν οι δραστικές μειώσεις.

Πρώτο στοίχημα είναι εάν η ακαδημαϊκοί θα προωθήσουν την ακαδημαϊκή συνοχή και θα ενισχύσουν το ακαδημαϊκό προφίλ των σχολών χωρίς τοπικισμούς και κεκτημένα. Υπάρχουν τμήματα ΑΕΙ και ΤΕΙ με αντικείμενο ιδιαίτερα εξειδικευμένο, το οποίο θα μπορούσε είτε να μετατραπεί σε ένα διετές μεταπτυχιακό πρόγραμμα είτε να ενσωματωθεί σε άλλα, ευρύτερου αντικειμένου, προπτυχιακά προγράμματα. Επίσης, υπάρχουν σχολές με συναφές αντικείμενο που βρίσκονται διασκορπισμένες σε γειτονικές πόλεις, με αποτέλεσμα να μην συγκροτείται ένα ολοκληρωμένο ακαδημαϊκό περιβάλλον.

Ο επαναπροσδιορισμός του ρόλου των ΤΕΙ έναντι των πανεπιστημίων παραμένει ένα σημαντικό στοίχημα για την ακαδημαϊκή κοινότητα. Η ύπαρξη τμημάτων πανεπιστημίου και ΤΕΙ του ίδιου αντικειμένου στην ίδια πόλη ή περιοχή θέτει ερωτήματα του διακριτού ρόλου των πανεπιστημίων και ΤΕΙ γενικότερα. Το αν η συνύπαρξη έχει αποδώσει ως τώρα ακαδημαϊκά αποτελέσματα είναι ζήτημα προς αξιολόγηση.

Η εξοικονόμηση πόρων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, στα πλαίσια του γενικότερου νοικοκυρέματος των δημοσίων οικονομικών, οφείλει να γίνει με ιδιαίτερη προσοχή και σεβασμό στο ακαδημαϊκό έργο και στις υποδομές. Υπάρχουν τμήματα ΤΕΙ και ΑΕΙ σύγχρονου αντικειμένου με εξειδικευμένο προσωπικό, σύγχρονο εκπαιδευτικό εξοπλισμό και εγκαταστάσεις τα οποία δεν απολαμβάνουν υψηλής ζήτησης λόγω του τόπου εγκατάστασής τους ή μη προώθησής τους από την πολιτεία. Το αποτέλεσμα είναι να έχουν ένα υψηλό κόστος λειτουργίας, να μην αποδίδουν και να γίνονται μη βιώσιμα.

Τέλος, η σύνδεση της έρευνας με την αγορά είναι το μεγαλύτερο στοίχημα καθώς δημιουργεί αναπτυξιακές προοπτικές στην οικονομία με αποτέλεσμα να συγκεντρώνει ποικίλα συμφέροντα.

Το ζήτημα του Εκπαιδευτικού «Καλλικράτη» είναι πώς θα μπορούσαν τα ιδρύματα να συνδεθούν ευέλικτα με τις τοπικές οικονομίες στις οποίες εδρεύουν έτσι ώστε η εκάστοτε κοινωνία να αξιοποιεί τους πόρους της παραγωγικά και να καρπώνεται η ίδια τα αντίστοιχα οικονομικά αποτελέσματα.

Το αν καταφέρει να συμβάλλει η επικείμενη αναδιάρθρωση της Εκπαίδευσης στη διαμόρφωση αναπτυξιακών συνθηκών, αναμένεται να αποδειχθεί τα επόμενα χρόνια.

Ο Καλλικράτης της Εκπαίδευσης… στην ανεπτυγμένη Δύση

Η αυξανόμενη ζήτηση παγκοσμίως για εξειδίκευση των εργαζομένων έχει οδηγήσει σε μεγαλύτερη ζήτηση υψηλής ποιότητας σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Αυτό έχει συνεπακόλουθα αυξήσει την πίεση στους εκπαιδευτικούς προϋπολογισμούς των κρατών, τα οποία αναγκάζονται να δαπανούν περισσότερα χρήματα για την παιδεία έτσι ώστε να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα των οικονομιών τους.

Η παγκοσμιοποίηση έχει οδηγήσει τα πανεπιστήμια σε τάσεις διεθνοποίησης της διδακτέας ύλης τους έτσι ώστε να υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής στα προσόντα των αποφοίτων. Μερικές κυβερνήσεις έχουν επενδύσει στη διά βίου εκπαίδευση, όπως το παράδειγμα της Δανίας, ως την πλατφόρμα ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητάς τους. Άλλες χώρες, όπως η Βρετανία και οι ΗΠΑ, αφέθηκαν στην αγορά με μεγαλύτερη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Οι σκανδιναβικές χώρες, ανάμεσά τους η Δανία, αποτελούσαν πάντα παράδειγμα προς μίμηση για το κοινωνικό σύστημα εκπαίδευσής τους και τις γενναίες παροχές τους στην παιδεία. Οι νέες προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης έχουν όμως οδηγήσει και τα πιο κοινωνικά κράτη πρόνοιας να «γονατίσουν» για να χρηματοδοτήσουν την παιδεία τους. Η κυβέρνηση της Δανίας έχει ήδη θεσμοθετήσει την αυτόνομη λειτουργία των Γυμνασίων και το σύστημα κουπονιών ανά μαθητή με σκοπό την ανταγωνιστική λειτουργία των σχολείων και τη μείωση των δαπανών ανά μαθητή. Επίσης, μια πρόσφατη έκθεση του «Περιφερειακού και Δημοτικού Ινστιτούτου Αξιολόγησης» της Δανίας προτείνει στους δήμους της χώρας να κλείσουν το ένα σχολείο στα τρία, προκειμένου να ανταπεξέλθουν στις οικονομικές τους δυσκολίες. Στην Φινλανδία, η χρηματοδότηση στα σχολεία πηγάζει πλέον κατά το ήμισυ από κρατικά κονδύλια ενώ η υπόλοιπη από επιχειρήσεις και δημοτικούς φόρους.

Στη Βρετανία του Μπλερ, η αποκέντρωση και ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης κορυφώθηκαν την περασμένη δεκαετία, με αποτέλεσμα οι μεταρρυθμίσεις να περιορίσουν τον αριθμό των μαθητών ανά τάξη, να βελτιώσουν τις επιδόσεις των εισακτέων στα πανεπιστήμια και να δημιουργήσουν πλεονασματικούς προϋπολογισμούς στα πανεπιστήμια. Η εξοικονόμηση πόρων από την επιβολή διδάκτρων στα δημόσια πανεπιστήμια συνέβαλε στην αυτονόμηση των δημοσίων πανεπιστημίων και στην αύξηση των ετήσιων δημοσίων δαπανών για σχολικά κτίρια.

Tα μεγαλύτερα προβλήματα, όμως, στη Bρετανία είναι ο αυξημένος αριθμός των μερικώς αναλφάβητων, το γεγονός ότι περίπου το 25% των μαθητών δεν ολοκληρώνουν ποτέ τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η αύξηση των ανισοτήτων προσόντων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και στην αγορά εργασίας με την επιβολή διδάκτρων στα δημόσια πανεπιστήμια. Τα ίδια προβλήματα παρουσιάζει και το αμερικάνικο εκπαιδευτικό σύστημα, στο οποίο εμφανίζεται το οξύμωρο της συνύπαρξης μεγάλων ιδιωτικών πανεπιστημίων, τα οποία κατέχουν τις πρώτες θέσεις στους πίνακες αξιολόγησης των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων παγκοσμίως, με τα εκατοντάδες υποβαθμισμένα κρατικά πανεπιστήμια αλλά και σχολεία, στα οποία φοιτούν μερικώς αναλφάβητοι φοιτητές και μαθητές.

Χρόνια όχι και τόσο μακρινά…

Το παρακάτω κείμενο αποτελεί εδάφια από έκθεση του καθηγητή Κ. Βαρβαρέσου που κατατέθηκε στην κυβέρνηση επί πρωθυπουργίας Ν. Πλαστήρα το 1952 προκειμένου να λυθεί το οικονομικό πρόβλημα της χώρας χωρίς όμως τελικά να γίνει δεκτή. Αντανακλά τις ομοιότητες με τη σημερινή εικόνα στη Δημόσια Διοίκηση, στους παραγωγικούς τομείς της οικονομίας (γεωργία και βιομηχανία), στο Ισοζύγιο Εξωτερικών Συναλλαγών, στο δημόσιο χρέος και στην κατανομή των φορολογικών βαρών:

«Με την σημερινήν διοικητικήν μηχανήν είναι αδύνατος, όχι μόνο η εκτέλεσις μακροχρονίου οικονομικού προγράμματος, αλλά και η λήψις των στοιχειοδέστερων μέτρων διά την αντιμετώπισιν των σημερινών οικονομικών δυσχερειών...

Νομίζω ότι ουδείς σήμερον θα ήτο διατεθειμένος να ισχυριστεί ότι η απόδοσις των δημοσίων υπηρεσιών είναι ανάλογος προς τας απαιτήσεις των σημερινών περιστάσεων και προς την επιβάρυνσιν, την οποία η λειτουργία των επιβάλλει επί του λοιπού πληθυσμού.

Είναι κοινή αντίληψις ότι, πλην αξίων πάσης εξάρσεως εξαιρέσεων, την σημερινήν κρατικήν μηχανήν χαρακτηρίζει κάποια αδράνεια και άμβλυνσις του ενδιαφέροντος δια τα ζωτικά ζητήματα της χώρας, η ταλαιπώρησις του κοινού, η παραμέλησις των αναγκών της υπαίθρου και η συγκέντρωσις της προσπάθειας προς εξυπηρέτησιν προσωπικών συμφερόντων ή συμφερόντων της τάξεως.

Η ευθύνη διά την λυπηράν ταύτην κατάστασιν βαρύνει κυρίως τον πολιτικόν κόσμον, όστις από της απελευθερώσεως της χώρας απέβλεψεν εις την διοίκησιν ως μέσον ικανοποιήσεως κομματικών επιδιώξεων, δημιουργήσας ούτω πρωτοφανή αναρχίαν και ηθικήν κατάπτωσιν εις τας κρατικάς υπηρεσίας...

Είμαι απολύτως πεπεισμένος ότι και εις το μέλλον ουδεμία πραγματική βελτίωσις των οικονομικών της χώρας θα καταστεί δυνατή, εφ' όσον δεν αντιμετωπίζεται το βασικόν τούτο πρόβλημα της πλημμελούς λειτουργούσης διοικητικής μηχανής... Διά το έργο της διοικητικής αναδιοργανώσεως πρέπει να επιστρατευθούν πρόσωπα γενικώς αναγνωρισμένου κύρους...

- Όταν η γεωργία και η βιομηχανία μιας χώρας εκ των οποίων εξαρτάται η παραγωγή των υλικών αγαθών των οποίων έχει ανάγκην η χώρα αυτή, ευρίσκεται εις τόσον μειονεκτικήν θέσιν, η επίδοσις εις άλλους τομείς οικονομικής δρατηριότητος, οίτινες κατ' ανάγκην έχουν επικουρικόν χαρακτήρα (εμπόριο, ναυτιλία, τουρισμός) δεν δύναται να μεταβάλει βασικώς τας οικονομικάς δυνατότητας της χώρας ταύτης.

- Το ισοζύγιο των εξωτερικών πληρωμών υπήρξε πάντοτε το ασθενέστερον σημείον της ελληνικής οικονομίας. Αι δυνατότητες εξαγωγής περιορίζονται εις ολίγα ειδικά προϊόντα, οι δε λοιποί συναλλαγματικοί πόροι είναι ασταθείς και αβέβαιοι.

Αφ' ετέρου αι εισαγωγικαί ανάγκαι είναι επιτακτικαί και η μη επαρκής ικανοποίησίς των δύναται να προκαλέσει εξάρθρωσιν της οικονομίας. Ταύτα είναι εκδηλώσεις της ανεπαρκείας των πόρων μας και της τάσεώς μας να καταναλίσκωμεν περισσότερον των όσων παράγομεν.

- Το τρωτόν της ελληνικής φορολογίας δεν είναι το υπερβολικόν της βάρος, αλλά η άνισος κατανομή της... Αι ελληνικαί φοροτεχνικαί υπηρεσίαι δεν είναι εις το ύψος της αποστολής των και πρέπει να αναδιαργωνωθώσιν, αλλά και τούτο απαιτεί χρόνον...

Ο Ελλην είναι εθισμένος εις την φοροδιαφυγήν και τούτο καθιστά το έργον των φοροτεχνικών υπηρεσιών απείρως δυσχερέστερον ή εις άλλας χώρας... Η δυσκολία εξακριβώσεως των εισοδημάτων και η έλλειψις φορολογικής συνειδήσεως εν Ελλάδι αποτελούν αναμφισβητήτως το κυριότερον εμπόδιον εις την αύξησιν της αποδόσεως των αμέσων φόρων...

Η δυσχέρεια εξακριβώσεως των εισοδημάτων και η τάσις προς αποφυγήν του φόρου δεν είναι απόλυτος, συνδέεται δε στενώς με το ύψος του φορολογικού συντελεστού...

Ο Ελλην, εις οιανδήποτε τάξιν και αν ανήκει, προτιμά την ανώδυνον αφαίμαξιν του εμμέσου φόρου από την ενσυνείδητον συμμετοχήν εις τα δημόσια βάρη, ήτις είναι η βάσις της αμέσου φορολογίας.

- Η σημερινή κατάστασις δεν βελτιούται διά της απλής λήψεως ωρισμένων μέτρων εφαρμοζομένων εντός ολίγων μηνών. Απαιτεί σοβαράν προσπάθεια επι σειρά ετών, η οποία να επιδιωχθεί με συνοχήν, σύστημα και συνέπειαν.

Είναι φανερόν ότι και το καλλίτερον οικονομικόν πρόγραμμα εφαρμοζόμενου με τας ειλικρινεστέρας των προθέσεων δεν θα αποδώσει αποτελέσματα εφόσον παραμένει πρόγραμμα ενός μόνον κόμματος."

* Ο Κυριάκος Βαρβαρέσος (1884 - 1957) ήταν Έλληνας ακαδημαϊκός, πολιτικός και οικονομολόγος.

Γιατί καθυστερεί η ανάπτυξη;

Συχνά αναρωτιέμαι, μέσα στα τόσο κοσμοϊστορικά που συμβαίνουν τον τελευταίο χρόνο, πως γίνεται η ελληνική κοινωνία να παρουσιάζει τέτοια κοινωνική, πολιτική και οικονομική ανοχή. Νιώθω κι εγώ ότι έχω υποστεί μια πολιτική μετάλλαξη, βιώνοντας καθημερινά τραγικές εξελίξεις και αλλάζοντας συχνά αντιλήψεις, συνυπεύθυνος με τα ΜΜΕ και τους χαρισματικούς επικοινωνιακά πολιτικούς μας, για την αντιμετώπιση της κρίσης αυτής. Ποια δημοκρατική κοινωνία θα έκανε αποδεκτό ένα μνημόνιο το οποίο θα κατέλυε το σύνταγμα της χώρας; Ποια δημοκρατική κοινωνία θα έκανε αποδεκτή τη λύση της επίταξης των φορτηγών; Ποια δίκαιη κοινωνία θα συνηγορούσε στη λύση της μείωσης των μισθών και αύξησης των φορολογικών βαρών υπέρ των λίγων και εις βάρος των πολλών; Ποιο εθνικό συμφέρον θα οδηγούσε στο ξεπούλημα της κρατικής περιουσίας;

Όλα τα παραπάνω ερωτήματα χρήζουν πρωτίστως ηθικής και πολιτισμικής ανάλυσης και κατ’ επέκταση οικονομικής. Αποφασίσαμε ως έθνος με την ψήφο μας την εκχώρηση εθνικών μας δικαιωμάτων σε ξένους στο δίλλημα πτώχευση ή ανάπτυξη; Υπήρξε ειλικρινής δημοκρατικός διάλογος για την επιβολή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων του μνημονίου; Ποιος ο λόγος να ψηφίζουμε βουλευτές όταν οι εθνικές μας πολιτικές, εκφρασμένες μέσα από τον ετήσιο προϋπολογισμό μας, θα προσαρμόζονται στις συστάσεις της Κομισιόν προτού επικυρωθούν από το εθνικό μας κοινοβούλιο;

Ήταν πρόδηλο ότι, αντί των παραπάνω επιλογών, θα έπρεπε να επέλθουν ριζικές αλλαγές στο εθνικό σύστημα αξιών που διέπει τις κοινωνικές και οικονομικές συμβάσεις για να αντισταθούμε σθεναρά στην απώλεια εθνικής κυριαρχίας και να επιστρέψουμε από μόνοι μας στην ανάπτυξη. Πρέπει να φανερωθούν και να εκλείψουν τα ζητήματα διαφθοράς υψηλού ή χαμηλού μεγέθους. Πρέπει να πάψει συνειδητά ο κάθε πολίτης να φοροδιαφεύγει. Πρέπει το κράτος να νοικοκυρεύει τις υποχρεώσεις του γρηγορότερα για να στρέφεται αμεσότερα σε πιο παραγωγικούς τομείς της οικονομίας, σε μεγάλα έργα υποδομής που θα αύξαναν τον εθνικό πλούτο και θα μείωναν σταδιακά το χρέος και τη δανειακή εξάρτηση από τραπεζικά και αλλότριων χωρών συμφέροντα. Θα έπρεπε όλοι να σκέπτονται με γνώμονα το όλον και όχι το ίδιον συμφέρον.

Στο βάθος…ανάπτυξη

Αναπτυξιακά, δεν είναι αποδοτικό να απαιτείται η επιδότηση ανακαίνισης ενός ψιλικατζίδικου όταν μεγάλα έργα υποδομής υστερούν. Πως θα καταστεί η Ελλάδα, λόγω γεωγραφικής της θέσης, διαμετακομιστικό κέντρο της Ευρώπης ή / και της Δύσης όταν υπάρχουν πεπαλαιωμένα οδικά και σιδηροδρομικά δίκτυα, λιμάνια και αεροδρόμια; Πως θα καταστεί η Ελλάδα κέντρο παραγωγής και μεταφοράς φθηνής ενέργειας όταν ναυαγούν έργα κατασκευής αγωγών φυσικού αερίου και καθυστερεί η εγκατάσταση ΑΠΕ; Πως θα αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας μέσω τεχνολογικών καινοτομιών όταν η προώθηση ευρυζωνικών δικτύων και υπηρεσιών προσκρούει σε παγιωμένα τηλεπικοινωνιακά συμφέροντα, όταν η έρευνα δε χρηματοδοτείται και η εκπαίδευση δε συνδέεται με τις επιχειρηματικές πρακτικές;

Γιατί όμως καθυστερούν αυτά τα αναπτυξιακά έργα υποδομής ενώ 25 δισ. στου ΕΣΠΑ περιμένουν ένα αναξιοποίητο αναπτυξιακό εργαλείο; Γιατί η απορροφητικότητα του ΕΣΠΑ βρίσκεται σε τόσο χαμηλά επίπεδα;

Η προφανής αιτία είναι τα τεράστια χρέη του δημοσίου κατά πάντων (επιχειρήσεων, ΟΤΑ, Ταμείων κα) που δεν επιτρέπουν την εκταμίευση της δημόσιας συμμετοχής για την εκκίνηση των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ. Δεύτερη και επαχθής αιτία είναι η επίτευξη πλήρους φιλελευθεροποίησης της ελληνικής οικονομίας με την εφαρμογή όλων των διαρθρωτικών μέτρων του μνημονίου με σκοπό την προσέλκυση ξένων επενδύσεων που δυστυχώς θα οδηγήσουν στον αφελληνισμό πολλών επαγγελμάτων και βιομηχανιών. Τρίτη και ευτελέστερη αιτία είναι οι επικείμενες εκλογές και οι αλλαγές στο διοικητικό χάρτη της χώρας. Άραγε περιμένουν τα αρμόδια υπουργεία να αλλάξουν χέρια οι ΟΤΑ για να λειτουργήσουν τα επιδοτούμενα έργα γρηγορότερα ή μήπως περιμένουν να καρπωθούν και τα νέα «παιδιά» τα ελέη του ΕΣΠΑ;

Αυτή είναι η πραγματική ηθική κατάντια του πολιτικού συστήματος από την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Το διαρκές ξεπούλημα της εθνικής μας κυριαρχίας και η αδιάκοπη πάλη των δικών μας με τους δικούς τους... Μια πραγματικότητα που επικροτείται με το πιο χυδαίο τρόπο καθημερινά με ευθύνη των ΜΜΕ από όλους τους Έλληνες…

Ο Βασιλιάς πέθανε. Ζήτω ο Βασιλιάς!!

«Είναι θέμα λίγων μηνών προτού δούμε τη μουσική βιομηχανία, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, να κατεδαφίζεται» ήταν τα πρόσφατα λόγια του εμπνευσμένου μουσικού και τραγουδιστή των βρετανών Ραδιοκέφαλων (Radiohead), Thom Yorke για το μέλλον της εμπορικής μουσικής βιομηχανίας μεσούσης της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. «Βέβαια δε θα είναι μια μεγάλη απώλεια για τον κόσμο» της τέχνης, όπως δεικτικά επισημαίνει, καθώς το διαδίκτυο είναι εδώ να μας υποδείξει το δρόμο της εξόδου από την κρίση.

Το παράδειγμα των Radiohead δεν είναι τυχαίο. Δε γνωρίζω εάν ο αναγνώστης τυγχάνει να γνωρίζει το εναλλακτικό ροκ συγκρότημα Radiohead από το τη Βρετανία, την ιστορία και δημοφιλία του στο χώρο της indie (εναλλακτικής) μουσικής. Ελάχιστα αλλάζει το νόημα εάν ήταν ο Μιχάλης Χατζηγιάννης, ο Παύλος Παυλίδης ή η Πέγκυ Ζήνα στη θέση τους. Το ζήτημα είναι αν τολμούσαν - ή σωστότερα εάν τους άφηναν οι δισκογραφικές τους εταιρείες - να διαθέσουν ελεύθερα τα τραγούδια τους στο διαδίκτυο σε τιμή ό,τι-έχετε-ευχαρίστηση όπως έκαναν πριν λίγα χρόνια οι Radiohead.

Το εγχείρημα είχε επιτυχία για τους αφοσιωμένους οπαδούς των Radiohead ανά τον κόσμο, ναι μεν εξαιτίας της δημοφιλίας των καλλιτεχνών αλλά και κυρίως γιατί το κοινό αυτό τυγχάνει να είναι τεχνολογικά εγγράμματο. Εγγράμματο υπό την έννοια ότι συνειδητοποιεί ότι οι τεχνολογίες του διαδικτύου εκδημοκρατίζονται προς όφελος της τέχνης. Η ευκολία στη διακίνηση μουσικών έργων στο διαδίκτυο αυξάνει την αμεσότητα στη σχέση δημιουργού – κοινού και φυσικά προσφέρει πολλά περισσότερα στην ίδια την τέχνη και όχι στις τσέπες αυτών που διαχειρίζονται την παραγωγή, τα κανάλια διανομής και τα δικαιώματα των καλλιτεχνών.

Το διαδίκτυο έχει διαμορφώσει νέες συνθήκες στην οικονομία των αγαθών και υπηρεσιών. Στις μέρες μας εκατομμύρια έργα όπως άρθρα, φωτογραφίες, βιβλία, μουσική, βίντεο αναπαράγονται ως ψηφιακά άϋλα αγαθά και διαμοιράζονται με μηδαμινό κόστος στο διαδίκτυο. Σε καθαρά οικονομικά, η παραγωγή ψηφιακών αγαθών διέπεται από νόμους αύξουσας απόδοσης. Με απλά λόγια, όσο αυξάνεται η παραγωγή ψηφιακών αγαθών χωρίς επιπλέον κόστος, τόσο αυξάνονται τα οικονομικά οφέλη.

Μπροστά στη Γη της Επαγγελίας, η παραδοσιακή μουσική βιομηχανία των υπεραστέρων, αλυσίδων δισκοπωλείων και δισκογραφικών εταιρειών παραμένει φανατικά οχυρωμένη γύρω από μη βιώσιμες ακριβές παραγωγές και διανομές εκεί που θα μπορούσε να στρέψει το βλέμμα της στον ωκεανό των youtube-ιστών και myspace-άδων για να αντλήσει έμπνευση και να αναδείξει ερασιτέχνες από τη «μακρά ουρά» της παγκόσμιας μουσικής. Λέτε το Fnac αποχωρώντας θεαματικά από την Ελλάδα να συνειδητοποίησε ότι η παραδοσιακή λιανική αγορά ηλεκτρονικών, βιβλίων, cd δεν αποτελεί πλέον αναπτυξιακή ευκαιρία όχι μόνο για την ελληνική αλλά και την παγκόσμια οικονομία;

Γιατί τυγχάνει, όμως, η φιλοσοφία του ελεύθερου και ανοιχτού να είναι τόσο ποινικοποιημένη; Γιατί κυρίαρχα επιχειρηματικά συμφέροντα σε πολλούς κλάδους της οικονομίας να βασίζονται σε ιεραρχικά μοντέλα οργάνωσης που αντιμετωπίζουν εχθρικά και περιθωριοποιούν, με τις ευλογίες των μέσων μαζικής ενημέρωσης, τα ανοιχτά πρότυπα όπως άδειες γενικής χρήσης (creative commons), εφαρμογές ανοιχτού κώδικα (open source) και δίκτυα ομοτιμίας (peer-to-peer); Η απάντηση είναι απλή: γιατί τα τελευταία συμβάλλουν στην ανάπτυξη εναλλακτικών και οριζόντιων μοντέλων (αυτο)οργάνωσης και καθιστούν ανέφικτο τον πλήρη έλεγχο του διαδικτύου από την αγορά και το κράτος.

Ο Μωϋσής, το ασφαλιστικό και οι εργασιακές σχέσεις

Το τοπίο έχει ξεδιαλύνει πια για τους ενδόμυχους στόχους του πολυσυζητημένου σχεδίου επαναπατρισμού της ανταγωνιστικότητας στα εδάφη της οικονομίας μας. Αλήθεια πότε μας ένιωσαν ανταγωνιστικούς για τελευταία φορά στη σύγχρονη ιστορία μας οι αδηφάγοι τεχνοκράτες της παγκόσμιας διακυβέρνησης; Ίσως κάποια χρόνια μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

Τώρα πια τα μέτρα γίνονται όλο και πιο δίκαια. Το τσιγκούνικο ασφαλιστικό, το μεσαιωνικό εργασιακό, το εισπρακτικό φορολογικό, το ξεπούλημα της κρατικής περιουσίας (βλ. αποκρατικοποιήσεις), οι άδικες περικοπές κοινωνικών δαπανών (βλ. μισθοί δημοσίων υπαλλήλων) είναι λεφτά που εξοικονομούνται για τους τραπεζίτες που μας κόλλησαν την αρρώστια τους και μας εκβιάζουν μέσα στο ίδιο μας το σπίτι.

Βέβαια, τι άλλο θα μπορούσαν να κάνουν εκείνες τις άγιες μέρες του περασμένου Πάσχα όταν όλα δόθηκαν γραμμένα από την Τρόικα σε ιερές πλάκες; Όπως διδακτικά μεταφέρει κι ο αρχαίος εβραϊκός μύθος, ο κόσμος δεν ήταν έτοιμος να δεχθεί τους νέους κανόνες ενώ θα έπρεπε να διαφυλαχθούν κρυφά ως κόρην οφθαλμού και να δίδονταν στον κόσμο ένας - ένας για να βιώσουν έντονα και μαρτυρικά την λυτρωτική τους αξία. Έτσι και έγινε:

• Το επίδομα ανεργίας μετατρέπεται σε επιταγή εργασίας για τον εργοδότη προκειμένου να μην κάνει απολύσεις
• Καθιερώνεται σύμβαση μαθητείας με αμοιβή στο 70% του κατώτατου ημερομισθίου
• Ο κατώτατος μισθός των νέων που εισέρχονται στην αγορά εργασίας για πρώτη φορά καθορίζεται στο 80% με 85% του κατώτατου μισθού,
• Αυξάνει το όριο απολύσεων
• Μειώνεται δραστικά ο χρόνος προειδοποίησης του εργοδότη για καταγγελία σύμβασης από 24 μήνες σε τέσσερις το ανώτερο,
• Η αποζημίωση μειώνεται κατά το ήμισυ με την καταβολή σε διμηνιαίες δόσεις.

Τα ποσοστά της φτώχειας και της ανεργίας στην Ελλάδα χτυπούν ρεκόρ 10ετίας ενώ τα συνολικά δημοσιονομικά μέτρα σε όλη την Ευρώπη προβλέπεται νομοτελειακά να τα αυξήσουν περεταίρω και να οξύνουν περισσότερο προβλήματα συσσώρευσης πλούτου και κοινωνικής ανισότητας. Τα ποσοστά αναπλήρωσης (65%) στο νέο ασφαλιστικό είναι αντίστοιχα με αυτά που ισχύουν στα περισσότερα μέλη της ΕΕ και αρκετά υψηλότερα από τα ελάχιστα επίπεδα που απαιτούνται από τους ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς για την κοινωνική ασφάλιση σύμφωνα με αξιωματούχο της ΕΕ κ Ντερούζ. Όταν αλλάζει άρδην ο εργασιακός - ασφαλιστικός χάρτης σε ολόκληρη την Ευρώπη, με αλλαγές να έχουν ανακοινωθεί σε Ισπανία και Γαλλία, τότε για ποιο κοινωνικό κράτος μιλάμε πια στην Ευρώπη;

Υπό το βάρος του ασφαλιστικού

Σήμερα ο αριθμός των συνταξιούχων στη χώρα αγγίζει τα 2,6 εκατομμύρια. Σύμφωνα με προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εάν δεν υπάρξει ουσιαστική αλλαγή στις δημογραφικές τάσεις, το ποσοστό των πολιτών ηλικίας άνω των 65 ετών θα αυξηθεί από το 18,6% το 2008 στο 31,7% έως το 2060. Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής και η μείωση των γεννήσεων έχουν σαν αποτέλεσμα τη γήρανση του πληθυσμού και την αύξηση του αριθμού των ηλικιωμένων ατόμων που δικαιούνται σύνταξη.

Οι κυβερνώντες προειδοποιούν ότι εάν δεν εφαρμοστεί το παρόν ασφαλιστικό, οι δημόσιες δαπάνες για συντάξεις εκτιμάται ότι θα αυξηθούν από 12% του ΑΕΠ σήμερα σε 24% του ΑΕΠ το 2050. Ουδείς αμφισβητεί την εγκυρότητα της πρόβλεψης ούτε τη λογική του νέου ασφαλιστικού το οποίο προσπαθεί να εισαγάγει ένα ενιαίο σύστημα ασφάλισης, την εναρμόνιση των ορίων συνταξιοδότησης στη βάση του προσδόκιμου ζωής, την εγκαθίδρυση ενός ανταποδοτικού σχήματος απονομής της σύνταξης. Και πάλι τα χρήματα είναι λίγα και θα γίνουν ακόμη λιγότερα στο μέλλον καθώς το εργατικό δυναμικό προβλέπεται να μειωθεί κατά περισσότερο από 500.000 άτομα μέχρι και το 2050 ακόμη και αν συνεχιστεί η ροή των μεταναστών σύμφωνα με έρευνα του Kέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών.

Τα ερωτήματα δε θα πρέπει να στρέφονται γύρω από το πότε θα εξισωθούν τα όρια ηλικίας ή πότε θα τεθεί σε ισχύ ο νέος ασφαλιστικός νόμος. Στην πραγματικότητα τέτοιες φιλολογίες ευνοούν μόνο τα μέσα ενημέρωσης που αποπροσανατολίζουν την κοινή γνώμη και εξυπηρετούν την ασυνειδησία αυτών που τρέχουν να βγουν πρόωρα στη σύνταξη για να απολαύσουν τα τρέχοντα προνόμια. Δικαιολογημένοι, βέβαια, μόνον εκείνοι που απέδωσαν παχυλές εισφορές σε όλο τον εργασιακό τους βίο, οι οποίοι καλούνται να πληρώσουν ξανά με εισφορές «αλληλεγγύης» 3% με 9% της σύνταξής τους. Αλληλεγγύη και παράλογη δικαιοσύνη σ’ αυτούς που δεν απέδωσαν και συστηματικά έκλεβαν προνόμια από τις επόμενες γενιές, τα παιδιά ενός κατώτερου θεού. Ήμαρτον, αδερφέ μου όπως θα έλεγε και γνωστός αθλητικογράφος.

Το σημαντικότερο ερώτημα εστιάζεται στο αν η Ελλάδα είναι σε θέση να αυξήσει την ανταγωνιστικότητά επενδύοντας σε καινοτομία, είτε εισαγόμενη προσελκύοντας ειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό στα πρότυπα των ισχυρών δυτικών χωρών είτε εγχώρια, για να αλλάξει τον παραγωγικό της ιστό, να αυξήσει τον πλούτο της, τους μισθούς και κατά συνέπεια και τις συντάξεις της. Με τέτοιους μισθούς, ποιος ξένος θα ερχόταν να δουλέψει; Εδώ αδυνατεί να επαναπατρίσει τα ίδια της τα παιδιά από το εξωτερικό. Για τι είδους ανταγωνιστικότητα συζητάει τότε η Τρόικα;

Συμμετοχική οικονομία (Participatory Economics - parecon)

Τα διδάγματα των αγορών

It’s the end of the world as we know it*
* Τραγούδι των REM

Τα spreads δεν καταλαβαίνουν από Θεούς (ΕΕ) και Δαίμονες (ΔΝΤ). Βρίσκονται και θα συνεχίσουν να βρίσκονται στα δυσθεώρητα ύψη προαναγγέλλοντας το επικείμενο τέλος. Το τέλος ενός παλαιού τρόπου ζωής, το τέλος εποχής...

Βαρέθηκα την αποβλάκωση, τα συμφέροντα και τον λαϊκισμό των διεθνών μέσων που εν μέρει ευθύνονται για την ηθική κατάντια των δυτικών οικονομιών. Έχουν ευθύνη όσοι κρατούν ένα μικρόφωνο και δε φωνάζουν για την πολιτική μεθόδευση παράδοσης της χώρας στο έλεος των «συμμάχων» και στη Διεθνή Νομισματική Τρομοκρατία. Έχουν ευθύνη όσοι κρατούν ένα μικρόφωνο κι αποσιωπούν το κραυγαλέο έγκλημα των αγορών που καλείται να πληρώσει ο λαός. Έχουν ευθύνη όσοι κρατούν ένα μικρόφωνο και δεν προτείνουν αλλά απλά αναπαράγουν.

Η αποτοξίνωση από τα «λίπη» της πανταχού κερδοσκοπίας δεν ήταν ούτε είναι ποτέ εφικτή αν θέλουμε να λεγόμαστε πραγματιστές. Έπονται και χειρότερα αδιέξοδα όταν οι συζητήσεις φέρνουν ανησυχίες στο τραπέζι για θέματα αναδιάρθρωσης του ελληνικού δημόσιου χρέους, έξοδο από την Ευρωζώνη, «επαναδραχμοποίηση» της οικονομίας. Οι μεθοδεύσεις αυτές είναι στην ουσία το «πιστόλι» που έχει ανέβει από το τραπέζι στο λαιμό του Έλληνα και απειλεί τη ζωή του εάν δεν υπακούσει τις όποιες προσταγές της Διεθνούς Νομισματικής Τρομοκρατίας.

Όλα αυτά χαρίζουν ένα κυνικό γέλιο στο στόμα μας. «Τα ξέρουμε αυτά». Δεν είναι ρεαλιστής όποιος εκφράζει το αυταπόδεικτο, όποιος βγαίνει για λίγο έξω από το μάτριξ. Το κωμικό δεν είναι η έσχατη προδοσία των κυβερνώντων ούτε το πόσο εύκολα χρυσώνεται το χάπι για να μη ξεφεύγει λίγο από την εικονική καθημερινότητά του ο λαός - the show must go on. Το γελοιότερο είναι το πόσο ΑΔΙΑΦΟΡΟΣ δείχνει τελικά ο λαός παραδεχόμενος για άλλη μια φορά την απόλυτη ήττα, την παρακμή, τη μιζέρια του…

Η παρακμή μας ενισχύεται από την έλλειψη κοινού εθνικού στόχου. Δεν είναι στραβός ο γυαλός, είναι που αρμενίζει ο καθείς όπου θέλει. 11.000.000 διαφορετικές απόψεις για την έξοδο από την κρίση, έριδες, αντιπαραθέσεις. Ακόμη κ ο ίδιος ο πρωθυπουργός μας προαναγγέλλει τη σύγχρονη Οδύσσειά μας τα επόμενα χρόνια δίχως να προσδιορίζει το που θα φθάσουμε στο τέλος του ταξιδιού. Τι κι αν έχουμε αντοχές, υπομονή, πολυμήχανο και ανυπότακτο πνεύμα εάν δεν ξέρουμε προς τα που αρμενίζουμε; Ποια είναι η προοπτική για τις θυσίες που καλείται ο λαός να κάνει;

Η διεθνής επιτήρηση μας προσφέρει τη μοναδική ευκαιρία να διδάξουμε εμείς οι παραμελημένοι ακρίτες των συνόρων της Ευρώπης ποιες είναι τα πραγματικά αίτια της σημερινής κρίσης: το εύκολο χρήμα και ο υπερτροφικός καταναλωτισμός.

Το σύνδρομο του εύκολου χρήματος

Άραγε η Δύση παραδέχεται ενδόμυχα μέσα της την ηθική παρακμή του τζόγου των αγορών κεφαλαίου; Μήπως η μάχη της Ελλάδας με τα spreads αποδεικνύει πόσο ηθικά διεφθαρμένο στα γηρατειά του είναι το σύγχρονο συντηρητικό πρόσωπο της Δύσης; Η Goldman Sachs έχει καταφέρει να θεμελιώσει στο παγκόσμιο οικονομικό στερέωμα την αντίληψη του «ό,τι είναι νόμιμο είναι και ηθικό». Οι παγκόσμιες πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις στέκονται αδύναμες μπροστά στην ανηλεή ευκολία χρηματοπιστωτικών οργανισμών και οίκων αξιολόγησης να εξαγοράζουν συνειδήσεις στο βωμό του κέρδους αλλά και να μεταπωλούν ακριβά ακόμη πιο εύκολα την εθνική κυριαρχία των κρατών. Γιατί φοβόμαστε να αποσυρθούμε από αυτό το ανέντιμο παιχνίδι πόκερ;

Ο υπερτροφικός καταναλωτισμός

Η απάντηση στο τελευταίο ερώτημα πηγάζει από το σύνδρομο του υπερτροφικού καταναλωτισμού. Από τη μέρα που γεννιόμαστε, καταναλώνουμε. Η συμπεριφορά μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την υπέρμετρη κατανάλωση. Πόσο μάλλον για ένα λαό που ήταν ανέκαθεν φτωχός, θολώνει με το χρήμα. Η νοοτροπία του τζόγου στο Χρηματιστήριο, το δεύτερο κινητό, το τρίτο αμάξι, η εισαγόμενη πολυτελής ζωή είναι συνέπεια του εύκολου πλαστικού χρήματος που οι αγορές κεφαλαίου μας προμήθευε όλα αυτά τα χρόνια της δήθεν πραγματικής οικονομικής μας ανάπτυξης. Δεν προειδοποίησε ποτέ κανείς τον Έλληνα ότι αυτός που τον τάιζε τόσα χρόνια, τώρα θα τον εκβίαζε με τον χειρότερο τρόπο. Αυτά είναι τα «πολιτιστικά» επιτεύγματα της Δύσης.

Βαθιά εθνική επίγνωση

Καλώς ή κακώς αποτύχαμε να γίνουμε μέλος αυτής της δυτικής οικογένειας. Δε μας πάνε τα ξένα ρούχα. Εμείς ανήκαμε πάντα στο φτωχό Νότο. Μάνα μας ήταν πάντα η Μεσόγειος, τα γνωστά ήρεμα νερά της και η γόνιμη γη της. Το μακρύ ταξίδι στη Δύση με τις κακουχίες, τους πειρασμούς, τα ψεύτικα πλούτη μας γέμισε εμπειρίες αλλά ευτυχώς ξαναβρήκαμε το δρόμο για τη δική μας Ιθάκη. Είναι η ηθική μας υποχρέωση απέναντι στην ανθρωπότητα, όσο τα διεθνή φώτα είναι ακόμη στραμμένα πάνω μας, ως γενέτειρα της Ευρώπης και κατ’ επέκταση της δυτικής φιλοσοφίας να διδάξουμε ήθος, πολιτισμό και κατ’ επέκταση να απολαύσουμε ανάπτυξη και ευημερία μέσα από τη βαθιά επίγνωση του πραγματικού ρόλου και της αληθινής ταυτότητάς μας.

Δεν υπάρχει εύκολο χρήμα. Ρωτήστε αυτούς που δούλεψαν σκληρά για να ζήσουν ευτυχισμένοι με τα «λίγα και καλά», με το μποστανάκι, τις κότες, το λάδι της χρονιάς και το αμπελάκι τους για να πίνουν λίγο κρασί τα κουρασμένα βράδια τους. Δίχως να το γνωρίζουν, τώρα μπορούν να μας διδάξουν τι είναι αυτό που αποκαλείται στις μέρες μας «οικολογική τσίπα», ποιες θυσίες πρέπει να κάνουμε εμείς για να αποβάλουμε από πάνω μας τον υπέρμετρο καταναλωτισμό που μας στραγγαλίζει. Δουλειά, ήθος, ολιγάρκεια - το νέο τρίπτυχο της μετά-μεταπολίτευσης…

Αντί επιλόγου

Στις 13 Ιουλίου του 2008 ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του Γάλλου προέδρου Σαρκοζί η κοινότητα Ένωση για τη Μεσόγειο ως εναλλακτική πρόταση για την ένταξη της Τουρκίας, η οποία περιελάμβανε όλες τις χώρες της άνω και κάτω Μεσογείου καθώς και τις χώρες της ευρωζώνης. Σχεδόν 2 χρόνια μετά έχουν γίνει πολύ λίγα για τη συμφιλίωση και τη συνεργασία όλων των λαών της Μεσογείου. Ας ανοίξουμε τα σύνορά μας και ιδιαιτέρως στη γείτονα Τουρκία, η οποία βάλλεται, όπως κ εμείς, στην ίδια γωνιά του κόσμου από τη διεθνή οικονομική, πολιτική και στρατιωτική τρομοκρατία. Ας προωθήσουμε την ιδέα της Ένωσης για τη Μεσόγειο. Οι προοπτικές για τους πραγματικά παραγωγικούς τομείς των μεσογειακών οικονομιών όπως η ενέργεια, οι μεταφορές, η ναυτιλία, ο τουρισμός, η γεωργία είναι πιο αισιόδοξες.

Ήταν ένα μικρό καράβι…

Κ ο κλήρος πέφτει στην Ελλάδα, που ήτανε αταξίδευτη…

Οι φουρτούνες για τον μέσο Έλληνα βγάζουν πάντα καλούς καπετάνιους. Ναυτικός λαός ο ελληνικός, μαθημένος στην τρικυμία, οδηγεί το αθάνατο ελληνικό καράβι αδιάκοπα «μέχρι τα μπούνια» από την πρώτη του βάφτιση στο νερό. Δεν το φοβήθηκε ποτέ το νερό, ούτε τώρα που το οδηγεί ίσως για πρώτη φορά σ’άγνωστα νερά με άλλους Θεούς να ορίζουν την τύχη του, με το σκαρί του πιο σαθρό και κακοσυντηρημένο από ποτέ και το πλήρωμά του να’χει φάει πλέον τα ψωμιά του…

Λεφτά δεν είχαμε ποτέ στην Ελλάδα για να συντηρήσουμε τη βάρκα μας. Τα λεφτά ήταν πάντα δανεικά κι οι όροι σχεδόν ποτέ ευνοϊκοί. Γνωρίσαμε το πιο σκληρό πρόσωπο των διεθνών οικονομικών οργανισμών ανά τους αιώνες της λειτουργίας μας στους παγκόσμιους θεσμούς. Δε τον φοβίζει πια το ΔΝΤ, ούτε οι άτεγκτοι Γερμανοί, ούτε ότι μπορεί να γίνουμε μια άλλη Αργεντινή τον έλληνα καραβοκύρη. Αυτό που τον φοβίζει περισσότερο είναι που «ο κακός του εαυτός καραδοκεί» όπως λέει εύστοχα το τραγούδι…

Τα λεφτά ήταν πάντα δανεικά, αυτό είναι ένα ανομολόγητο μυστικό. Το χρέος δύσκολα εξοφλείται, όχι γιατί είμαστε μόνο αναξιόπιστοι καλοφαγάδες - βέβαια είμαστε κ απ’ αυτό. Το χρέος δεν εξοφλείται γιατί απαιτεί νέα δανεικά για να εξοφληθεί. Και τα νέα δανεικά, άλλα νέα δανεικά εις το διηνεκές. Έτσι δουλεύει ο παγκόσμιος οικονομικός γκουβερνάς. Αν πετύχεις το καλό επιτόκιο, θα ζήσεις άλλα 7 χρόνια με παχιές αγελάδες – όπως και ζήσαμε μετά την είσοδο στην ΟΝΕ. Αν ο πλους σε βγάλει σε νερά που κυβερνούν αιμοσταγείς κανιβαλικοί Θεοί, θα πιουν μέχρι και την τελευταία ρανίδα του αίματός σου… Εξάλλου αυτοί σου πήραν το καράβι, είναι οι επενδυτές, τους χρωστάς…

Το πρόβλημα γεννάται αλλού: με ψηλά επιτόκια στα νέα δανεικά και λιγοστούς «τουρίστες» πάνω στο σκαρί, το χρέος μας δεν είναι πια υποφερτό - ή διατηρήσιμο (sustainable) όπως το λεν στις αγορές. Κ είναι λογικό αφού συμφωνήσαμε όταν το αγοράσαμε μέσα σε κλίμα «αμοιβαίας εμπιστοσύνης» να μας δώσουν τα χρήματά τους και να τα επενδύσουμε σε νέα σκαριά. Κ εμείς τα περισσότερα τα βάλαμε στα παλαιά δάνεια, άλλα τα ρούφηξαν οι «Βερμούδες» και μείναν λίγα για να βαφτεί ένα χέρι το παλιό σκαρί και να κινείται η μηχανή. Όλοι μας θα ήμασταν τουλάχιστον νευρικοί στις θέσεις τους…

Γιατί ένας λεφτάς θέλει να κοιμάται ήσυχος το βράδυ. Έτσι βάζει αυλικούς «οίκους» και πολιτικάντηδες να τον προστατεύουν και να τον συμβουλεύουν που να ανοίγει τα σεντούκια του και σε ποιον άσωτο της υφηλίου να «σπείρει» λίγη αλληλεγγύη. Κ αυτοί οι πολιτικάντηδες στήνουν «ατζέντες» και «κονσόρτια», δίχως οι άσωτοι να μαθαίνουν ποτέ την αλήθεια των «μεταρρυθμίσεων» και των φόρων που τους επιβάλλονται, για να κατακτήσουν άλλη μια αποικία στη Γη, λες κ η ζωή δεν είναι παρά ένα ατελείωτο παιχνίδι risk…

Κι εμείς τι οφείλουμε; Να ικετέψουμε τους Θεούς για λίγη εύνοια θυσιάζοντας εργασιακά κεκτημένα και ασφαλιστικά δικαιώματα, φοροστραγγαλίζοντας και ξεπουλώντας εν είδει «μεταρρυθμίσεων» για να παραχωρηθεί λίγο ακόμη έδαφος της λαϊκής μας κυριαρχίας στα παγκόσμια σχέδια τους… Κι όλα γι’αυτά για να συνεχίσουν να κοιμούνται οι λεφτάδες ήσυχοι… για ένα πουκάμισο αδειανό δηλαδή…