Το παρακάτω κείμενο αποτελεί εδάφια από έκθεση του καθηγητή Κ. Βαρβαρέσου που κατατέθηκε στην κυβέρνηση επί πρωθυπουργίας Ν. Πλαστήρα το 1952 προκειμένου να λυθεί το οικονομικό πρόβλημα της χώρας χωρίς όμως τελικά να γίνει δεκτή. Αντανακλά τις ομοιότητες με τη σημερινή εικόνα στη Δημόσια Διοίκηση, στους παραγωγικούς τομείς της οικονομίας (γεωργία και βιομηχανία), στο Ισοζύγιο Εξωτερικών Συναλλαγών, στο δημόσιο χρέος και στην κατανομή των φορολογικών βαρών:
«Με την σημερινήν διοικητικήν μηχανήν είναι αδύνατος, όχι μόνο η εκτέλεσις μακροχρονίου οικονομικού προγράμματος, αλλά και η λήψις των στοιχειοδέστερων μέτρων διά την αντιμετώπισιν των σημερινών οικονομικών δυσχερειών...
Νομίζω ότι ουδείς σήμερον θα ήτο διατεθειμένος να ισχυριστεί ότι η απόδοσις των δημοσίων υπηρεσιών είναι ανάλογος προς τας απαιτήσεις των σημερινών περιστάσεων και προς την επιβάρυνσιν, την οποία η λειτουργία των επιβάλλει επί του λοιπού πληθυσμού.
Είναι κοινή αντίληψις ότι, πλην αξίων πάσης εξάρσεως εξαιρέσεων, την σημερινήν κρατικήν μηχανήν χαρακτηρίζει κάποια αδράνεια και άμβλυνσις του ενδιαφέροντος δια τα ζωτικά ζητήματα της χώρας, η ταλαιπώρησις του κοινού, η παραμέλησις των αναγκών της υπαίθρου και η συγκέντρωσις της προσπάθειας προς εξυπηρέτησιν προσωπικών συμφερόντων ή συμφερόντων της τάξεως.
Η ευθύνη διά την λυπηράν ταύτην κατάστασιν βαρύνει κυρίως τον πολιτικόν κόσμον, όστις από της απελευθερώσεως της χώρας απέβλεψεν εις την διοίκησιν ως μέσον ικανοποιήσεως κομματικών επιδιώξεων, δημιουργήσας ούτω πρωτοφανή αναρχίαν και ηθικήν κατάπτωσιν εις τας κρατικάς υπηρεσίας...
Είμαι απολύτως πεπεισμένος ότι και εις το μέλλον ουδεμία πραγματική βελτίωσις των οικονομικών της χώρας θα καταστεί δυνατή, εφ' όσον δεν αντιμετωπίζεται το βασικόν τούτο πρόβλημα της πλημμελούς λειτουργούσης διοικητικής μηχανής... Διά το έργο της διοικητικής αναδιοργανώσεως πρέπει να επιστρατευθούν πρόσωπα γενικώς αναγνωρισμένου κύρους...
- Όταν η γεωργία και η βιομηχανία μιας χώρας εκ των οποίων εξαρτάται η παραγωγή των υλικών αγαθών των οποίων έχει ανάγκην η χώρα αυτή, ευρίσκεται εις τόσον μειονεκτικήν θέσιν, η επίδοσις εις άλλους τομείς οικονομικής δρατηριότητος, οίτινες κατ' ανάγκην έχουν επικουρικόν χαρακτήρα (εμπόριο, ναυτιλία, τουρισμός) δεν δύναται να μεταβάλει βασικώς τας οικονομικάς δυνατότητας της χώρας ταύτης.
- Το ισοζύγιο των εξωτερικών πληρωμών υπήρξε πάντοτε το ασθενέστερον σημείον της ελληνικής οικονομίας. Αι δυνατότητες εξαγωγής περιορίζονται εις ολίγα ειδικά προϊόντα, οι δε λοιποί συναλλαγματικοί πόροι είναι ασταθείς και αβέβαιοι.
Αφ' ετέρου αι εισαγωγικαί ανάγκαι είναι επιτακτικαί και η μη επαρκής ικανοποίησίς των δύναται να προκαλέσει εξάρθρωσιν της οικονομίας. Ταύτα είναι εκδηλώσεις της ανεπαρκείας των πόρων μας και της τάσεώς μας να καταναλίσκωμεν περισσότερον των όσων παράγομεν.
- Το τρωτόν της ελληνικής φορολογίας δεν είναι το υπερβολικόν της βάρος, αλλά η άνισος κατανομή της... Αι ελληνικαί φοροτεχνικαί υπηρεσίαι δεν είναι εις το ύψος της αποστολής των και πρέπει να αναδιαργωνωθώσιν, αλλά και τούτο απαιτεί χρόνον...
Ο Ελλην είναι εθισμένος εις την φοροδιαφυγήν και τούτο καθιστά το έργον των φοροτεχνικών υπηρεσιών απείρως δυσχερέστερον ή εις άλλας χώρας... Η δυσκολία εξακριβώσεως των εισοδημάτων και η έλλειψις φορολογικής συνειδήσεως εν Ελλάδι αποτελούν αναμφισβητήτως το κυριότερον εμπόδιον εις την αύξησιν της αποδόσεως των αμέσων φόρων...
Η δυσχέρεια εξακριβώσεως των εισοδημάτων και η τάσις προς αποφυγήν του φόρου δεν είναι απόλυτος, συνδέεται δε στενώς με το ύψος του φορολογικού συντελεστού...
Ο Ελλην, εις οιανδήποτε τάξιν και αν ανήκει, προτιμά την ανώδυνον αφαίμαξιν του εμμέσου φόρου από την ενσυνείδητον συμμετοχήν εις τα δημόσια βάρη, ήτις είναι η βάσις της αμέσου φορολογίας.
- Η σημερινή κατάστασις δεν βελτιούται διά της απλής λήψεως ωρισμένων μέτρων εφαρμοζομένων εντός ολίγων μηνών. Απαιτεί σοβαράν προσπάθεια επι σειρά ετών, η οποία να επιδιωχθεί με συνοχήν, σύστημα και συνέπειαν.
Είναι φανερόν ότι και το καλλίτερον οικονομικόν πρόγραμμα εφαρμοζόμενου με τας ειλικρινεστέρας των προθέσεων δεν θα αποδώσει αποτελέσματα εφόσον παραμένει πρόγραμμα ενός μόνον κόμματος."
* Ο Κυριάκος Βαρβαρέσος (1884 - 1957) ήταν Έλληνας ακαδημαϊκός, πολιτικός και οικονομολόγος.
«Με την σημερινήν διοικητικήν μηχανήν είναι αδύνατος, όχι μόνο η εκτέλεσις μακροχρονίου οικονομικού προγράμματος, αλλά και η λήψις των στοιχειοδέστερων μέτρων διά την αντιμετώπισιν των σημερινών οικονομικών δυσχερειών...
Νομίζω ότι ουδείς σήμερον θα ήτο διατεθειμένος να ισχυριστεί ότι η απόδοσις των δημοσίων υπηρεσιών είναι ανάλογος προς τας απαιτήσεις των σημερινών περιστάσεων και προς την επιβάρυνσιν, την οποία η λειτουργία των επιβάλλει επί του λοιπού πληθυσμού.
Είναι κοινή αντίληψις ότι, πλην αξίων πάσης εξάρσεως εξαιρέσεων, την σημερινήν κρατικήν μηχανήν χαρακτηρίζει κάποια αδράνεια και άμβλυνσις του ενδιαφέροντος δια τα ζωτικά ζητήματα της χώρας, η ταλαιπώρησις του κοινού, η παραμέλησις των αναγκών της υπαίθρου και η συγκέντρωσις της προσπάθειας προς εξυπηρέτησιν προσωπικών συμφερόντων ή συμφερόντων της τάξεως.
Η ευθύνη διά την λυπηράν ταύτην κατάστασιν βαρύνει κυρίως τον πολιτικόν κόσμον, όστις από της απελευθερώσεως της χώρας απέβλεψεν εις την διοίκησιν ως μέσον ικανοποιήσεως κομματικών επιδιώξεων, δημιουργήσας ούτω πρωτοφανή αναρχίαν και ηθικήν κατάπτωσιν εις τας κρατικάς υπηρεσίας...
Είμαι απολύτως πεπεισμένος ότι και εις το μέλλον ουδεμία πραγματική βελτίωσις των οικονομικών της χώρας θα καταστεί δυνατή, εφ' όσον δεν αντιμετωπίζεται το βασικόν τούτο πρόβλημα της πλημμελούς λειτουργούσης διοικητικής μηχανής... Διά το έργο της διοικητικής αναδιοργανώσεως πρέπει να επιστρατευθούν πρόσωπα γενικώς αναγνωρισμένου κύρους...
- Όταν η γεωργία και η βιομηχανία μιας χώρας εκ των οποίων εξαρτάται η παραγωγή των υλικών αγαθών των οποίων έχει ανάγκην η χώρα αυτή, ευρίσκεται εις τόσον μειονεκτικήν θέσιν, η επίδοσις εις άλλους τομείς οικονομικής δρατηριότητος, οίτινες κατ' ανάγκην έχουν επικουρικόν χαρακτήρα (εμπόριο, ναυτιλία, τουρισμός) δεν δύναται να μεταβάλει βασικώς τας οικονομικάς δυνατότητας της χώρας ταύτης.
- Το ισοζύγιο των εξωτερικών πληρωμών υπήρξε πάντοτε το ασθενέστερον σημείον της ελληνικής οικονομίας. Αι δυνατότητες εξαγωγής περιορίζονται εις ολίγα ειδικά προϊόντα, οι δε λοιποί συναλλαγματικοί πόροι είναι ασταθείς και αβέβαιοι.
Αφ' ετέρου αι εισαγωγικαί ανάγκαι είναι επιτακτικαί και η μη επαρκής ικανοποίησίς των δύναται να προκαλέσει εξάρθρωσιν της οικονομίας. Ταύτα είναι εκδηλώσεις της ανεπαρκείας των πόρων μας και της τάσεώς μας να καταναλίσκωμεν περισσότερον των όσων παράγομεν.
- Το τρωτόν της ελληνικής φορολογίας δεν είναι το υπερβολικόν της βάρος, αλλά η άνισος κατανομή της... Αι ελληνικαί φοροτεχνικαί υπηρεσίαι δεν είναι εις το ύψος της αποστολής των και πρέπει να αναδιαργωνωθώσιν, αλλά και τούτο απαιτεί χρόνον...
Ο Ελλην είναι εθισμένος εις την φοροδιαφυγήν και τούτο καθιστά το έργον των φοροτεχνικών υπηρεσιών απείρως δυσχερέστερον ή εις άλλας χώρας... Η δυσκολία εξακριβώσεως των εισοδημάτων και η έλλειψις φορολογικής συνειδήσεως εν Ελλάδι αποτελούν αναμφισβητήτως το κυριότερον εμπόδιον εις την αύξησιν της αποδόσεως των αμέσων φόρων...
Η δυσχέρεια εξακριβώσεως των εισοδημάτων και η τάσις προς αποφυγήν του φόρου δεν είναι απόλυτος, συνδέεται δε στενώς με το ύψος του φορολογικού συντελεστού...
Ο Ελλην, εις οιανδήποτε τάξιν και αν ανήκει, προτιμά την ανώδυνον αφαίμαξιν του εμμέσου φόρου από την ενσυνείδητον συμμετοχήν εις τα δημόσια βάρη, ήτις είναι η βάσις της αμέσου φορολογίας.
- Η σημερινή κατάστασις δεν βελτιούται διά της απλής λήψεως ωρισμένων μέτρων εφαρμοζομένων εντός ολίγων μηνών. Απαιτεί σοβαράν προσπάθεια επι σειρά ετών, η οποία να επιδιωχθεί με συνοχήν, σύστημα και συνέπειαν.
Είναι φανερόν ότι και το καλλίτερον οικονομικόν πρόγραμμα εφαρμοζόμενου με τας ειλικρινεστέρας των προθέσεων δεν θα αποδώσει αποτελέσματα εφόσον παραμένει πρόγραμμα ενός μόνον κόμματος."
* Ο Κυριάκος Βαρβαρέσος (1884 - 1957) ήταν Έλληνας ακαδημαϊκός, πολιτικός και οικονομολόγος.
