Ποιοι είμαστε εμείς;

Άνθρωποι βιασμένοι, συνεχίζουμε ακόμη να εμπνεόμαστε. Από το τεχνητό, ψεύτικο φως που προβάλλει στις αυταπάτες μας. Ελπίδα, η λέξη χάπι. Placebo για να μας πάρει ο ύπνος κι απόψε. Το νόημα που προσπαθούμε να πιάσουμε ανάμεσα από αυτά που βλέπουμε, ακούμε, αγγίζουμε, μυρίζουμε, γευόμαστε. Αλλά μάταια. Νοητικές κατασκευές για να μην κλαίει το μωρό μυαλό μας. Πότε η θρησκεία, πότε η ιδεολογία, πότε ο καταναλωτισμός, πάντα η εγωπάθεια.

Κι αυτοί οι οι ευφάνταστοι τεχνίτες της νέας οικονομίας, λέει, ευαγγελίζονται τελευταία την αφθονία. Νέα ελπίδα! Όπιο του λαού η τεχνολογία. Ξεχάστε ό,τι ξέρατε. Δεν υπάρχει ανεπάρκεια. Κι ας φτωχαίνουν οι λαοί, ας εντείνονται οι ανισότητες, ας εκρήγνυνται κοινωνίες εδώ κι εκεί για το άδικο, τη βία. Τώρα έχουμε υπεραφθονία! Έχουμε τσάμπα bytes τι τα θέλεις τα λεφτά; Πάρε τουίτ και δώσε λάϊκ. Δώσε rapidshare και πάρε torrents. Πάρε ένα android app δώσε ένα iphone app. Τσοβόλα δώσ'τα όλα! Ξεκαβαλήστε κανά σύννεφο ν'ανέβουμε κι εμείς...

Κάπως έτσι χάσαμε και το νόημα. Αποκτήσαμε την ψευδαίσθηση πως έχουμε εξουσία από τη γωνιά του δωματίου μας. Έχουμε το βήμα. Κανείς δε μπορεί να μας φιμώσει πια. Τα τουίτ δίνουν και παίρνουν. Τα likes είναι τα νέα σημαίνοντα που κουβαλούν πλέον το νόημα στα λεγόμενα, στα συμβάντα, στη ζωή μας. Που καθορίζουν τι έχει σημασία γύρω μας. Όλοι μαζί τα φάγανε ή μήπως μαζί το τρώμε ακόμη το παραμύθι αδερφέ; Και μας αρέσει κάθε φορά όπως την πρώτη φορά...

Είσαι ένας/μια απ'αυτούς που σ'αρέσει να συμμετέχεις εικονικά σε εκδηλώσεις αναδάσωσης που δημοσιεύονται στα κοινωνικά δίκτυα. Σε θυμάμαι. Νομίζεις ότι με ένα απλό μήνυμα "Θα παραβρεθώ" φύτεψες ένα δένδρο; Κέρδισες το οξυγόνο που σου αναλογεί; Έκανες το χρέος σου; Δε σε νοιάζει που βγάζεις πια τα παιδιά σου βόλτα στο τσιμέντο της πλατείας; Που δεν υπάρχει πια φυσικός ζωτικός χώρος ανάμεσά μας; Που ίσως τα παιδιά σου να μη γνωρίσουν ποτέ τη μυρωδιά του χώματος για να την αγαπήσουν; Δε πνίγεσαι; Σε χωράει ακόμη αυτός ο τόπος;

Γιατί εσύ; Το παίζεις ντεμέκ ανώνυμος αγανακτισμένος. Γράφεις μια αράδα. Βγάζεις τα σώψυχά σου. Βγάζεις μια γλαφυρή φωτογραφία με περισσότερη ακόμη κατάντια, μιζέρια, ένδεια. Αραδιάζεις 5 παραμύθια, 5 ευφυολογήματα. Λες πως είσαι δημοσιογράφος, συγγραφέας, επιστήμονας, καλλιτέχνης. Πονάς για τον άλλο. Συμπονάς. Συμπάσχεις. Μέχρι εκεί. Και μετά; Οι πράξεις σου; Ποιες είναι;

Ξέρω. Πας ακόμη στο περίπτερο με το αυτοκίνητό σου και κορνάρεις όταν σου κλείνω το ρεύμα με το ποδήλατο και δε μπορείς να προσπεράσεις. Είσαι κακομαθημένος μου φαίνεται. Κι εσύ αδερφέ γιατί πατάς το γκάζι όσο πιο δυνατά γίνεται προσπερνώντας με; Πειράχτηκες; Θέλεις να πιω όλο το άκαυτο πετρέλαιό σου; Γιατί εσένα; Ποιος σου'μαθε να διπλοπαρκάρεις με τα αλάρμ και να κλείνεις το ρεύμα μου; Γιατί ρε δε μου κάνεις ένα νεύμα, ένα ευχαριστώ ρε φίλε όταν σου παραχωρώ προτεραιότητα με την καλή μου την καρδιά; Ποιος είσαι ρε; Δικός σου ο δρόμος, δικά σου και τα πεζοδρόμια; Ποιος σου έδωσε το δικαίωμα να παρκάρεις πάνω στο πεζοδρόμιό μου; Γιατί δε σταματάς να διασχίσω αυτές τις άσπρες κάθετες γραμμές στο οδόστρωμα; Έχεις συνειδητοποιήσει πόσο λίγο χώρο μοιραζόμαστε ανάμεσα στο τσιμέντο και τις πολυκατοικίες στην πόλη που κατοικούμε;

Αλλά ξέρω τι άνθρωπος είσαι. Σε κακομάθανε από μικρό. Ο τύπος "πάλι φασολάκια ρε μάνα;". Τρώγε μόνο goody's, πίτσες και σουβλάκια σ'όλη σου τη ζωή. Μη νιώσεις την ανάγκη ποτέ να μαγειρέψεις. Τρώγε μόνο από τα έτοιμα. Της μάνας σου. Του Κρασά. Φάε όσο περισσότερο μπορείς. Φάε ό,τι σκατά βρεις μπροστά σου. Μέχρι να σκάσεις.

Αλλά όλα συντελούν στο να συνεχίσουν να σε κακομαθαίνουν. Ο τύπος "Τι να κάνεις, κρίση...". Δε ντρέπεσαι ρε να ζητάς ακόμη χαρτζιλίκι 30 χρονών; Να είσαι άεργος και να τσοντάρει ακόμη ο πατέρας; Τ'αμάξι, το κινητό, τα λούσα. Δε ντρέπεσαι να έχεις φτάσει 30 και να μην έχεις ένα ένσημο; Πέρασες ρε στο ΤΕΙ με βαθμό κάτω από τη βάση. Ρε σε ξέρω καλά, το τελευταίο βιβλίο που διάβασες ήταν η ιστορία στις πανελλήνιες. Και μετά το κόμμα. Έγινες επαγγελματίας πολιτικός στα 30 σου ενώ δεν έχεις φάει ούτε μισή κουταλιά από τη ζωή; Ποια προσόντα; Μήπως είχες απλά 5 γνωστούς του πατέρα σου; Γιατί δε βγαίνεις να το ομολογήσεις ότι δεν κατάφερες τίποτα μόνος σου; Τι λες στην οικογένεια, τους γνωστούς, τους παλιόφιλους; Έχεις πράγματα εκ βαθέων να μοιραστείς; Που δεν ψήφισες ποτέ με πολιτική διαύγεια αλλά πάντα με το συμφέρον; Πως νιώθεις που το κόμμα στο οποίο παρέδωσες τα όνειρα και τα ιδανικά της νιότης σου σ'έχει απλά χεσμένο; Δεν ντρέπεσαι να ζητάς ξανά από εγωπάθεια την εμπιστοσύνη του προδωμένου λαού που βάσισε τις ελπίδες του πάνω σου; Τόσο πια σ'ενδιαφέρει η καρέκλα; Πόσο αποτυχημένος νιώθεις;

Βαριέσαι, λες, να μαζέψεις τις ελιές του παππού αλλά δεν έχεις ενδοιασμούς να γλείψεις μερικούς κώλους για μια 6μηνη σύμβαση στο δημόσιο και μετά μονιμότητα. Δε βαρέθηκες να πηγαίνεις επί 10 χρόνια κάθε μέρα στον Ηριδανό για καφέ μετά τη καθημερινή ανιαρή απασχόληση στην εξυπηρέτηση του πολίτη; Πιο μάγκας ήσουν από τους φίλους σου που δούλευαν νυχθημερόν σε ένα κακοπληρωτή ιδιώτη; Νομίζεις ότι δεν ξέρουν ότι μπήκες από την πίσω πόρτα στο δημόσιο ενώ δεν είχες τα προσόντα και τώρα κατεβαίνεις στις πορείες; Το συνειδητοποιείς ότι μετά από 200 χρόνια ελευθερίας είσαι ακόμη ραγιάς; Πως αφήνεις τον κάθε Ευρωπαίο να σε ξεφτιλίζει έτσι παγκοσμίως; Πως αφήνεις έναν ξένο να κάνει κουμάντο στο σπίτι σου; Με ποια δικαιοδοσία; Είσαι τόσο ανίκανος να πάρεις τη ζωή στα χέρια σου; Δεν έχεις λίγη τσίπα πάνω σου να ξεπουλάς τη γη που σου παραδόθηκε; Δεν έχεις λίγη υπερηφάνεια;

Ποιοι είσαστε εσείς
που τα λόγια μας
τα κάνετε μπροσούρες
οτοβλεψίες, κρυπτομούρες
μ`ένα καλάμι στα μπαλκόνια
για άνοιξης λέτε χελιδόνια.
Ποιοι είμαστε εμείς;

Host of paradise lost

Είπες ότι θα πλήρωνες τις συνέπειες. Όσος αγώνας, τόσες ψευδουποσχέσεις. Δε βλέπω αλήθεια σ'αυτά που έχεις υποσχεθεί. Δε βλέπω ελπίδα στον τσακισμένο αγώνα σου. Έχουν ήδη χαθεί τόσα πολλά. Εσύ είσαι ο εχθρός μου. Ο φόβος μου. Ο φόβος μας.

Όλη μου η ζωή ξοδεύεται. Δεν είναι δα και τόσο μεγάλη. Αυτό που βλέπω μόνο είναι τα κουρασμένα μάτια μου. Δεν υπάρχει ζωή πίσω από αυτά. Είναι το ύφος που παλεύω να αποβάλλω. Και θα συνεχίσω για πολλά χρόνια ακόμα. Το'χω σιχαθεί. Όλοι μας.

Ο χρόνος προκαλεί την αντοχή μου. Μίσος τριγύρω μου. Όλα θυμίζουν τραγωδία. Ότι κι αν προσπαθώ, οδηγεί σε περισσότερη μιζέρια. Είμαι αλλά δε νιώθω ζωντανός. Είμαστε.

Είναι πλέον αργά να καταλάβω το γιατί. Έχω χάσει. Κρατιέμαι δίχως δύναμη. Προσποιούμαι ότι είναι μόνο ένα σόου. Βγαίνει όμως πάλι λάθος. Δε μπορώ να το εξηγήσω. Έτσι φαίνεται. Μαζί του βγαίνουμε κι όλοι εμείς.

Τα σοφά τα λόγια δεν έχουν νόημα πια. Είναι φαντασία. Θρησκεία. Ευφάνταστοι μύθοι. Προκαλούν αγωνία. Λήθη. Δεν υπάρχει άλλη δικαιολογία. Σιώπησε και πάρε την ευθύνη πριν είναι πιο αργά.

Ίσως απλά χρειαστείς μόνο λίγες ειλικρινείς λέξεις για να γιατρευτείς. Σκέψου πως είμαστε όλοι το ίδιο. Ένα σώμα, μια αναπνοή, ένας σκοπός. Το ίδιο παιχνίδι στο οποίο όλοι χάνουμε στο τέλος. Μίλα κι άφησε την ψυχή αυτή ελεύθερη πριν είναι πια αργά.

Προσευχήσου για εκείνη τη μέρα που θα έχεις αφήσει πίσω το σκοτάδι. Προσευχήσου για εκείνη τη μέρα που θα περπατάς σε άλλο χώμα. The dream is honesty...

Εμπνευσμένο από στίχους του δίσκου Host (1999) των Paradise Lost.

Ελλάδα, η ύστατη στιγμή σου...

Ελλάδα. Όμορφη Αφροδίτη. Ηδονική. Μια ζωή ολόκληρη σε νιώθω να ψάχνεσαι. Ποτέ μου δεν κατάλαβα τι θες και το γιατί.

Ζητάς να κατακτάς χωρίς να κατακτιέσαι. Αφ'υψηλού περήφανα σκληρή. Πάντα, όμως, ήξερα πως γουστάρεις να σε παίρνουν. Ακόμη και τώρα, ψάχνεις στα τυφλά για λίγη ηδονή. Μα προς Θεού αυτό ποτέ να μη φανεί. Ακόμα κι αυτή την ύστατη στιγμή σου...

Charles Bukowski: περί ελευθερίας

Δυστυχώς οι άνθρωποι υπερεκτιμούν την αξία τους σαν ελεύθερα άτομα, και είναι τεράστιο λάθος της γενιάς των χίπις να μην εμπιστεύονται κανένα πάνω από τα τριάντα. Τριάντα, δε σημαίνει τίποτα. Οι περισσότεροι από εμάς μαντρώνονται κι εκπαιδεύονται στα εφτά ή οχτώ τους. Πολλοί νέοι ΜΟΙΑΖΟΥΝ ελεύθεροι, αλλά αυτό οφείλεται μόνο σε μια χημική αντίδραση κορμιού κι ενέργειας, δεν έχει καμιά πνευματική βάση. Συνάντησα ελεύθερους άντρες στα πιο παράξενα μέρη και σε όλες τις ηλικίες - θυρωρούς, κλέφτες αυτοκινήτων, γκαραζόπαιδα, κι ακόμη μερικές ελεύθερες γυναίκες, ιδίως νοσοκόμες ή σερβιτόρες ΚΑΘΕ ηλικίας. Η ελεύθερη ψυχή είναι σπάνια, αλλά όταν τη συναντήσεις, την αναγνωρίζεις. Κι αυτό, γιατί αισθάνεται όμορφα, πολύ όμορφα όταν είσαι κοντά της ή μαζί της.

Τσαρλς Μπουκόφσκι, Ερωτικές ιστορίες καθημερινής τρέλας, 1972

Αφιερωμένο στον πορτογάλο Alex... 

Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα;

Μισθωτή εργασία - κεφάλαιο
o ιμπεριαλισμός ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού
η προδομένη επανάσταση
ά ρε σύντροφε πόσο μας λείπεις...

Ο καιρός σκουλήκιασε
πυρηνικές δοκιμές, λαϊκά μέτωπα, μπορντέλα
(πάει κι η Πορτογαλία)
υπερπαραγωγές των καθολικών και της μαφίας
γίνανε πολυεθνικές, δεν μας αφήνουν ν' αγαπήσουμε
σύντροφε.

Χαφιέδες ανεβαίνουν τα σκαλιά μας
σκυλιά στα γήπεδα, μπορούν όποτε γουστάρουν
να μας κατεβάσουν το βρακί να μας πηδήξουν
ειρηνική συνύπαρξη και σοσιαλισμός σε μιά χώρα
α, ρε σύντροφε νάξερες τι βαρύ φορτίο κουβαλάμε...

Οι δίκες της Μόσχας, κανένας δεν άντεξε
έμεινες ολομόναχος
κι ο κόσμος ήτανε κουρασμένος, κει πάνω χτυπήσανε.
Τα ξέρεις, τι να σου πω.
Κι έπειτα συνεργαστήκανε. Τα ξέρεις, τι να σου πω.
Στην Κίνα, Γενάρης του '77, σφάζουν εργάτες,
κι αυτό φτάνει εδώ σαν ποίημα του Μάο
(τα πρόσωπα πάλι λένε φταίνε) α ρε σύντροφε
γιατί δεν πρόσεχες πιο πολύ;

Εδώ, τα ίδια. Κρύβονται στο καβούκι τους οι άνθρωποι
Τα ΚΚ είναι 2 και χιλιάδες οι Ερμαφρόδιτοι
«επαναστάτες».
Έτσι καί λίγο φανείς μπόσικος πέρασες απέναντι.
Μη νοιάζεσαι όμως. Θα τα καταφέρουμε.
Μόνο να, καμιά φορά κουράζομαι εγώ,
δεν εχω και δουλειά, με πιάνει το παράπονο καληώρα,
κι είναι τότε που λείπεις πιο πολύ,
τότε που σε «μαλώνω» γιατί δεν πρόσεχες
και που δεν ντρέπομαι να κλάψω
και να γράφω ποιήματα
σύντροφε που δεν πρόδωσες
ζούμε την βαρβαρότητα.

Κατερίνα Γώγου, Τρία Κλικ Αριστερά, 1978

Αποκρατικοποιήσεις ώρα μηδέν: μερικά οικονομικά των δημοσίων αγαθών

Τέσσερις αποκρατικοποιήσεις το μήνα μέχρι το τέλος του έτους. Ορίστηκαν πρόεδροι και διευθύνοντες σύμβουλοι στο Ταμείο Δημόσιας Περιουσίας. Όλα έτοιμα για το μεγάλο παζάρι.

Είναι οι αποκρατικοποιήσεις πανάκεια; Θα αποδώσει η απελευθέρωση της οικονομίας στην άμβλυνση των οικονομικών ανισοτήτων; Συμβαδίζει η φιλελευθεροποίηση με τη δημοκρατία; Ερωτήματα επανηλειμένως  διατυπωμένα. Παραδείγματα από χώρες όπως τη Χιλή, την Αργεντινή, τη Βολιβία, την Πολωνία να αποδεικνύουν εκ των πραγμάτων την αποτυχία διασύνδεσης της ιδιωτικοποίησης με την δημοκρατία, την κοινωνική ευημερία, την ισοκατανομή των πόρων, την οικολογική ισορροπία.

Εντούτοις, οφείλουμε να κατευνάσουμε το θυμικό μας, που διαποτίζεται από τις κραυγαλέες συμπτώσεις της ιστορίας, με τη λογική της τεκμηρίωσης, της απόδειξης, της επιστημονικότητας εφόσον φυσικά επιθυμούμε να φτάσουμε στην ψυχική αρμονία που θα μας επιτρέψει να καταλάβουμε και να διαχειριστούμε τις επιθυμίες μας με τέτοιο τρόπο ώστε να δομηθούν ή να επαναπροσδιοριστούν οι σχέσεις μας, οικονομικές και κοινωνικές, σε μια πιο δίκαιη βάση. Γιατί το επιθυμητικό είναι το πιο άπληστο μέρος της ψυχής μας. Τάδε έφη Πλάτων.

Ας μελετήσουμε λοιπόν τη οικονομική φύση των δημοσίων αγαθών και εάν ο μηχανισμός της ψηφοφορίας θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο κοινωνικής συναίνεσης επί των αποφάσεων αποκρατικοποιήσεων.

Δημόσια αγαθά

Τι χαρακτηρίζει ένα αγαθό ως δημόσιο; Ακολουθεί σαφής ορισμός:

«Ένα αγαθό είναι δημόσιο εάν, αφού παράγεται, δεν μπορεί ουδείς να αποκλειστεί από την ωφέλεια της παροχής του. Συνήθως, το δημόσιο αγαθό είναι και μη ανταγωνιστικό, δηλαδή η κατανάλωση επιπλέον μονάδων δεν έχει επιπλέον κόστος στην παραγωγή του».

Η ιδιότητα του μη αποκλεισμού για τα δημόσια αγαθά της υγείας, της παιδείας, της εθνικής άμυνας, της ασφάλειας, της ύδρευσης κα είναι προφανής: εφόσον ένα κράτος προσφέρει δημόσια παιδεία σε όλους τους νέους, κάθε νέος απολαμβάνει του αγαθού αυτού είτε πληρώνει είτε όχι. Επίσης, εφόσον ένα κράτος αναλαμβάνει την παροχή δημόσιας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης στους πολίτες της, προσφέρει σε όλους τις ίδιες υπηρεσίες νοσηλείας είτε εισφέρουν πολύ είτε λιγότερο στο δημόσιο σύστημα υγείας. Είναι, λοιπόν, αδύνατο ή πολύ δαπανηρό να αποκλείσεις άτομα από τα οφέλη της παροχής κάποιων δημοσίων αγαθών που συνιστούν στην ευημερία του.

Η ιδιότητα της μη ανταγωνιστικότητας για τα δημόσια αγαθά είναι λιγότερο προφανής. Σε μερικές περιπτώσεις, ο μη αποκλεισμός των δημόσιων αγαθών αίρεται όταν η ανταγωνιστικότητά τους μεταβάλλεται. Για παράδειγμα, σ’ ένα δημόσιο αυτοκινητόδρομο είναι προφανώς αδύνατο να αποκλειστεί η διέλευση των οχημάτων. Εφόσον το κράτος τον έχει ήδη κατασκευάσει, η χρήση του από ένα επιπλέον όχημα δεν είναι ανταγωνιστική αφού δεν απαιτεί επιπλέον χρήση πόρων και κατά συνέπεια, δεν υπάρχει επιπλέον κόστος. Εντούτοις, εάν ο αριθμός των διακινούμενων οχημάτων αυξηθεί και δημιουργηθεί κυκλοφοριακή επιβάρυνση στο δρόμο, το κράτος μπορεί να «αποκλείσει» οχήματα επιβάλλοντας  διόδια έτσι ώστε να μην επιβαρυνθούν όλοι με το κοινωνικό κόστος παραγωγής επιπλέον αυτοκινητόδρομων που θα μειώσει ενδεχομένως την κατανάλωση κάποιου άλλου δημόσιου ή μη αγαθού όπως πχ του καθαρού αέρα ή των εδαφικών εκτάσεων που πρέπει να θυσιαστούν για να γίνουν νέοι αυτοκινητόδρομοι.

Ανισοκατανομή των δημόσιων αγαθών

Το παραπάνω παράδειγμα ήταν δεικτικό του γεγονότος ότι η ιδιότητα του μη αποκλεισμού των δημοσίων αγαθών δημιουργεί ένα πρόβλημα κατανομής των πόρων.  Για παράδειγμα, το δικαίωμα στον καθαρό αέρα είναι καθολικό. Ο αέρας είναι ένα δημόσιο μη αποκλειστικό αγαθό. Οι μη καπνιστές έχουν το δικαίωμα να ζητούν καθαρό αέρα στο μπαρ που απολαμβάνουν το ποτό τους. Όμως, έχουν, επίσης, το δικαίωμα να θυσιάσουν μια ποσότητα καθαρού αέρα, έχοντας σαν αντάλλαγμα την κατάλληλη αποζημίωση. Εδώ, λοιπόν, προκύπτει το πρόβλημα της αναποτελεσματικότητας της κατανομής: πόσος καπνός θα πρέπει να επιτραπεί, πόση πρέπει να είναι η αποζημίωση κα.

Ο καπνός έχει σαφέστατα αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις όχι μόνο στους καπνιστές, τους καταναλωτές του τσιγάρου αλλά και στους παρευρισκόμενους μη καπνιστές, τους μη εμπλεκόμενους στην κατανάλωση. Ενώ ο καπνός επιδρά ισόποσα σε όλους τους θιγόμενους θαμώνες ενός μπαρ, οι διαφορετικές προτιμήσεις αλλά κι η άνιση κατανομή των εισοδημάτων ανάμεσα στους καπνιστές και μη, επηρεάζουν τη διαδικασία διαβούλευσης, διαπραγμάτευσης και συμφωνίας για την αποτελεσματική κατανομή του δημόσιου αγαθού του καθαρού αέρα. Αυτό δηλώνει ότι οι αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις του καπνού δεν εξαλείφονται και ο μηχανισμός της αγοράς αδυνατεί να κατανείμει αποτελεσματικά τον καθαρό αέρα γιατί δεν μπορούν καθοριστούν επακριβώς δικαιώματα ιδιοκτησίας του καθενός στο δημόσιο αγαθό του καθαρού αέρα.

Θέλουμε δημόσια αγαθά; 

Προφανώς δεν είναι δυνατόν να αγοράσει ο καθένας από εμάς διαφορετική ποσότητα παιδείας. Πρέπει, λοιπόν, με κάποιο τρόπο να ληφθεί μια απόφαση για την κοινή ποσότητα που μας ικανοποιεί συνολικά. Πότε συμφέρει τον καθένα από εμάς να αγοράσουμε από κοινού ένα δημόσιο αγαθό; Όταν φυσικά το κόστος της συνεισφοράς μας είναι ίσο ή μικρότερο από το ποσό που είμαστε πρόθυμοι να πληρώσουμε. Άρα, η συνολική δαπάνη του δημοσίου αγαθού είναι ίση ή μικρότερη από τη συνολική δαπάνη που είμαστε όλοι πρόθυμοι να πληρώσουμε.

Είμαστε, λοιπόν, πρόθυμοι να αγοράσουμε από κοινού τα δημόσια αγαθά προκειμένου να μην ιδιωτικοποιηθούν; Είμαστε πρόθυμοι να αποκλειστούμε, μερικοί από εμάς, από δημόσια αγαθά, όπως οι δρόμοι, τα λιμάνια, τα λεωφορεία, τα αεροδρόμια, που δεν είναι δυνατόν να είναι αποκλειστικά; Πόσο μας κοστίζει εν τέλει να διατηρήσουμε την παιδεία μας δωρεάν; Πόσο μας κοστίζει να διατηρήσουμε το ποσοστό του δημοσίου στους αυτοκινητόδρομους, τα αεροδρόμια, τα λιμάνια, το φάσμα συχνοτήτων (!!), το δίκτυο του ΟΤΕ, τη ΔΕΗ;

Συναίνεση

Ίσως να μην είναι τόσο δύσκολο πια να υπολογιστεί η συνεισφορά του καθενός μας στη διατήρηση του δημόσιου χαρακτήρα κάποιων αγαθών επειδή δεν είναι δυνατόν να αποκλειστούν. Είναι, όμως, σχεδόν αδύνατον να επιτευχθεί συμφωνία ανάμεσα σε όλους εμάς για το μέγεθος (επίπεδο ποιότητας) του δημοσίου αγαθού σε σχέση με το σχήμα πληρωμής με το οποίο θα βελτιώνει ο καθένας ατομικά τη θέση του με την ύπαρξη δημόσιου αγαθού.

Ο σημαντικότερος παράγοντας που συμβάλλει στη δυσκολία συναίνεσης είναι η κατανομή του εισοδήματος ανάμεσα σε όλους εμάς. Κάποιοι από εμάς μπορούν να συμβάλλουν περισσότερα, άλλοι λιγότερα από το αναλογούν κόστος της συνεισφοράς τους στη διατήρηση του δημοσίου αγαθού. Η διαπραγμάτευση και συμφωνία μεταξύ όλων μας είναι αδύνατη μέσα από το μηχανισμό της αγοράς. Απαιτούνται, λοιπόν, διαφορετικοί κοινωνικοί θεσμοί για τη συναίνεση.

Ψηφοφορία

Η αξία (ή καθαρή ωφέλεια) που απολαμβάνει ο καθένας από τα διάφορα επίπεδα δαπάνης του δημοσίου αγαθού εξαρτάται από το κόστος της συνεισφοράς του καθενός. Όσο υψηλότερα είναι τα επίπεδα δαπάνης, τόσο μεγαλύτερη είναι η συνεισφορά μας σε μορφή φόρου. Εν γένει, η ωφέλεια αυτή αυξάνει λόγω των πλεονεκτημάτων που απορρέουν από τα δημόσια αγαθά αλλά μετά από ένα επίπεδο δαπάνης σταδιακά μειώνεται λόγω του υψηλού κόστους παροχής τους.

Ένας κοινωνικός θεσμός που θα οδηγούσε στη συναίνεση μιας ολόκληρης κοινωνίας στο επιθυμητό επίπεδο δαπάνης ενός δημοσίου αγαθού είναι το σύστημα της ψηφοφορίας. Η ψηφοφορία μεταξύ πολλαπλών επιπέδων δαπάνης δημοσίου αγαθού θα οδηγούσε στην πλέον προτιμώμενη, τη μέση δαπάνη για την οποία ο καθένας από εμάς απολαμβάνει την μέση ποιότητα δημόσιου αγαθού στο αναλογούν κόστος της συνεισφοράς του που δεν ξεπερνά την προθυμία του να πληρώσει.

Η παροχή μέσης δαπάνης σημαίνει ότι μια μερίδα του πληθυσμού πληρώνει περισσότερο από αυτό που λαμβάνει ως δημόσιο αγαθό και μια άλλη μερίδα λιγότερο. Η ψηφοφορία δεν ξεπερνά το πρόβλημα της ανισοκατανομής των δημοσίων αγαθών αλλά αντικατοπτρίζει μια μέση αντιπροσωπευτική (κάποιες φορές και μη αντιπροσωπευτική γιατί κάποιοι θα είχαν πολιτικό κίνητρο να επηρεάσουν το αποτέλεσμα) συμπεριφορά που φανερώνει τις προτιμήσεις για το επίπεδο εισοδήματος που είναι πρόθυμο να καταβάλλει κατά μέσο όρο η κοινωνία στη διατήρηση ή όχι ενός δημοσίου αγαθού σε σχέση με το ελάχιστο επίπεδο ποιότητας των παρεχόμενων δημόσιων υπηρεσιών.

Βιβλιογραφία:

• Hal Varian, «Μικροοικονομική: Μια Σύγχρονη Προσέγγιση», 2006.
• W. Nicholson, «Μικροοικονομική Θεωρία, Βασικές αρχές και προεκτάσεις», 1998

Where have they been?

Που είναι οι νέοι, (να σηκώσουν) το βάρος στους ώμους τους
Που είναι οι νέοι λοιπόν, που πήγαν;
Χτυπήσαμε στις πύλες της πιο σκοτεινής αίθουσας της κόλασης
Φτάσαμε στα όρια, (δια)σύραμε τους εαυτούς μας

Είδαμε τους εαυτούς μας όπως ποτέ δεν είχαμε δει
Ένα πορτραίτο τραύματος και εκφυλισμού
Τον πόνο που βιώσαμε και ποτέ δεν αποκτήσαμε ελευθερία

Που ήταν;

Κουρασμένοι, τώρα πια η καρδιά μας είναι χαμένη για πάντα
Δεν μπορεί να αντισταθεί στον φόβο ή τη συγκίνηση του κυνηγητού
Κάθε ηθική μας διώκει την αναζήτηση

Που ήταν;

(μετάφραση από τους στίχους του τραγουδιού Decades των Joy Division, δίσκος Closer, 1980)

Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα...

Οι ΓΑΠ και τρελΑντώνης ανταλλάζουν διδάγματα πατριωτισμού εναλλάσσοντας συνεχώς τις παραλλαγές του μνημονίου ως πολιτικές τους στρατηγικές, ο ΣΥΝ παίζει μεταξύ μιας χαώδους στάσης πληρωμών ή μιας αναδιάρθρωσης του χρέους, το ξινό ΚΚΕ δε θέλει ευρώ (ΟΧΙ, πως να το κάνουμε), το ΛΑΟΣ προσπαθεί να κλέψει λίγη από την αστερόσκονη αυτής της παρωδίας και ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ παίζουν συνεργαζόμενοι στη διεθνή σκακιέρα το τελευταίο εθνικό πολιτικό μας χαρτί, τη χρεοκοπία της χώρας για να καταφέρουν εν τέλει τι; Να πάρουν ακόμη ένα δάνειο με ληστρικότερους όρους και να ξεπουλήσουν την περιουσία της χώρας για άλλη μια φορά στην πολύπαθη ιστορία μας.

Και δε δακρύζεις ποτέ σου Μάνα μου Ελλάς που τα παιδιά σου σκλάβους ξεπουλάς...
 

Κι εμείς οι αγανακτισμένοι; Είναι τέτοια η θολούρα της μαστούρας μας που δε μπορούμε να αρθρώσουμε μια συγκροτημένη πρόταση. Εβίβα!

Επιστολή προς Αγανακτισμένους: Είναι η σειρά σου!

Η σημερινή πραγματικότητα της κρίσης αναπαράγει μια αδιάλειπτη συμπτωσιολογία. Πλημμύρες. Ο Νοστράδαμος και το τέλος εποχής. «Μπαίνουμε στον Υδροχόο». Εμπρός λαοί ας ενωθούμε, η νέα τάξη μας καλεί. Παγκόσμια διακυβέρνηση. Λέσχη Bilderberg. Φιλελεύθερα δόγματα. Ευρώ ή δραχμή; Εκουαδόρ, Αργεντινή, ΔΝΤ, μνημόνιο. Οικονομικοί δολοφόνοι. ΌΧΙ στην νεοφασιστική κορπορατοκρατία της γερμανοευρώπης. Mayday. Eδώ… Σύνταγμα. Ααααααααα, χαλαρώστε λίγο. Βαθιές ανάσες.

Ο Μαύρος Κύκνος

Πριν την ανακάλυψη της Αυστραλίας, οι άνθρωποι της γηραιάς ηπείρου τότε πίστευαν ότι όλοι οι κύκνοι ήταν λευκοί. Η πίστη τους ήταν αδιαμφισβήτητη καθώς επιβεβαιωνόταν από τα εμπειρικά στοιχεία τους. Η ανακάλυψη του πρώτου μαύρου κύκνου δε σήμανε πολλά για την εξέλιξη της ανθρώπινης ιστορίας αλλά ανέτρεψε μια γενικευμένη άποψη και απέδειξε πόσο εύθραυστη είναι η ανθρώπινη γνώση μπροστά στο απρόβλεπτο γεγονός, στο τυχαίο, στο απίθανο.[1]

Σε τέτοιες αναζητήσεις μας εισαγάγει ο Nassim Taleb, ο συγγράφεας του βιβλίου «Μαύρος Κύκνος», σε μια προσπάθεια να παγιώσει την αντίληψη ότι το μόνο που μπορούμε να προγνώσουμε με βεβαιότητα είναι ότι κάποια εξωτικά, αόριστα και εκπληκτικά γεγονότα με ιδιαίτερα σημαντικές επιπτώσεις στις ζωές μας θα συμβούν στο μέλλον. Ο νόμος των Μεγάλων Αριθμών για όσους τον γνωρίζουν. Για όσους δεν τον γνωρίζουν, η πιθανότητα να επαναληφθεί μια συγκεκριμένη σύμπτωση από τις παραπάνω - αλλά κι από αυτές που δεν ανέφερα - είναι ελάχιστη. Γι' αυτό μάλιστα οι αξιοπερίεργες συμπτώσεις πλάθονται εκ των υστέρων, εμφανίζοντας το γεγονός ως ερμηνεύσιμο και προβλέψιμο, αλλά ποτέ δεν προβλέπονται εκ των προτέρων.

Κάπως έτσι δεν προβλέφθηκε ποτέ η σημερινή κρίση. Αυτό φανερώνει εν γένει την αδυναμία των κοινωνικών επιστημών, τη μέτρηση του κινδύνου, της αβεβαιότητας. Δε χρειάζεται ιδιαίτερη επιστημονική γνώση για να αντιληφθούμε ότι η αδυναμία να προγνώσουμε την σημερινή κρίση θα οδηγήσει σε αδυναμία να προγνώσουμε μετά βεβαιότητας οποιαδήποτε αξιοπερίεργη σύμπτωση στο μέλλον. Ενώ ζούμε σε ένα κόσμο όπου όλα είναι πιθανά, εθελοτυφλούμε όταν το τυχαίο μας συναντά, ειδικά όταν αυτό προκαλεί τεράστιες αλλαγές στη ζωή μας.

Εάν ένας τέτοιος κίνδυνος ήταν λογικά νοητός, δηλαδή ορατός, δε θα είχε συμβεί ποτέ. Εάν κάποιος σας έλεγε το 2008 ότι η κατάρρευση της Lehman Brothers θα δημιουργούσε μια κρίση χρέους στην Ευρώπη, τι θα του απαντούσατε; Είναι πολύ πιθανό αλλά οι μετρήσεις δεν δείχνουν κάτι τέτοιο. Αναζητούμε το νόημα στις αράδες των εφημερίδων, στους αριθμούς, στις μετρήσεις των δεικτών, στις τάσεις αντί να επικεντρωθούμε στις αποδεδειγμένα τεράστιες επιπτώσεις των τυχαίων γεγονότων στην ποιότητα της ζωής μας.

Οι μοιραίες συμπτώσεις

Το μόνο που έχουμε λοιπόν, είναι μια διαίσθηση για την έλευση κάποιας αλλαγής. Δεν είμαι σε θέση να προβλέψω προφητικά τι θα συμβεί τελικά. Είναι πιθανό να συμβεί κάποια από τις παραπάνω συμπτώσεις, την οποία δε γνωρίζω εκ των προτέρων. Ούτε κανένας μας. Όποιος δηλώνει ότι μπορεί να προβλέψει για εσάς, δεν είναι παρά άλλος ένας τσαρλατάνος.  Όλες οι συμπτώσεις είναι πιθανές, αποτελούν μόνο μια ένδειξη και υποδηλώνουν απλά μια τάση των γεγονότων.

Όταν, όμως, ένας λαός βιώνει στο ρου της ιστορίας του συνεχώς περίεργες συμπτώσεις γεγονότων, τότε οι συμπτώσεις γίνονται ενδείξεις και υποδηλώνουν πως υπάρχουν συμπτώσεις που έχουν νόημα. Εφόσον η ανθρώπινη λογική διαθέτει μια εγγενής ικανότητα να δομεί νοήματα μεταξύ γεγονότων, τότε είναι πολύ πιθανό να βιώσουμε κάποιες συμπτώσεις στη ζωή μας που φαίνεται να έχουν νόημα. Η διαφορά είναι ότι εμείς τους προσδίδουμε το νόημα που θεωρούμε σε σχέση με το γνωστικό και ιδεολογικό μας πλαίσιο. Δεν διαθέτουν αυτές καθ’ αυτές κάποιο αυθύπαρκτο, συνωμοσιολογικό, θεόσταλτο νόημα. Γι’αυτό, οι μεγάλες αλλαγές και επαναστάσεις δεν έγιναν ποτέ από τύχη, αλλά από εκείνους που ανέσυραν τάσεις και ενδείξεις από πιθανές συμπτώσεις και δόμησαν ένα κοινό νόημα, ένα όραμα αλλαγής που καθοδήγησε τη δράση του λαού.

Η πλατεία ήταν γεμάτη

Συμφωνώ με την άποψη ότι τα παραπάνω θα ήταν καλύτερα να λέγονταν στο μικρόφωνο της πλατείας Ελευθερίας. Το πρώτο πράγμα που παρατήρησα όταν κατέβηκα για πρώτη φορά ήταν η ελευθερία του λόγου. Δεν ήταν ποτέ τόσο εύκολο να αποκτήσει δικαίωμα λόγου ο οποιοσδήποτε, ανεξαρτήτως της πολιτικής του άποψης, της κομματικής του ταυτότητας, της ηλικίας, της κοινωνικής του θέσης, της οικονομικής του επιφάνειας. Ίσως δεν είναι τυχαίο ότι δεν είχα ζήσει πρωτύτερα την αυθεντική εφαρμογή ενός προτύπου διαλεκτικής που εφαρμόστηκε σε μια από τις πιο λαμπρές στιγμές της ανθρώπινης ιστορίας, στην κλασσική εποχή της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Ο μονόδρομος λόγος ήταν η μοναδική εμπειρία διαλεκτικής που είχα γευθεί μέχρι σήμερα, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τις μαζικές λαϊκές συνελεύσεις στην ίδια πλατεία του παπανδρεϊκού κινήματος του ’80 αλλά και τις τηλεοπτικές επιτροπές των ’90 και ’00, και αυτή δεν οδήγησε στην κατάκτηση της αλήθειας κατά την άποψή μου.

Η σύμπτωση αυτή με ενθάρρυνε έντονα να πιστέψω ότι είμαστε μπροστά σε μια τρομερή συγκυρία για τον εκδημοκρατισμό της κοινωνίας, της οικονομίας, της ίδιας μας της ζωής. Ακόμη και μόνο η συλλογική ψυχοθεραπευτική μέθοδος της πλατείας, όπως χαρακτηρίστηκε από μερικούς ομιλητές και συμπολίτες, μπορεί να φανερώσει, κατά την άποψή μου, την αλήθεια γύρω μας και να ανατρέψει την ψυχολογία ολόκληρης της τοπικής κοινωνίας. Οφείλουμε να τα βρούμε με τον εαυτό μας, με τους γύρω μας, με τους γονείς μας. Από εκεί πρέπει να ξεκινήσουμε. Θετικότητα, όραμα και γέλιο. Ας πιστεύουν ότι το γέλιο μας είναι απολιτίκ. «Η απάντησή τους, το γέλιο των παιδιών μας» όπως εμπνευσμένα έχει γραφτεί στην πλατεία.

Ο συμβιβασμός των γενεών

Παν’απ’όλα, οφείλουμε να κάνουμε ένα κοινό γενναίο βήμα κατανόησης μεταξύ των γενεών. Είναι γεγονός ότι ο λαός μας να βιώνει από την απαρχή της ίδρυσης του ελληνικού κράτους συνεχώς περίεργες συμπτώσεις κρίσεων χρέους. Είναι, όμως, παράλογο οι μοιραίες αυτές συμπτώσεις να υποδηλώνουν ότι η γενιά που δεν κατάφερε να προνοήσει είναι καταδικαστέα. Δυστυχώς, η τύχη της γενιάς της μεταπολίτευσης καθορίστηκε από την γενιά της κατοχής, όπως την τύχη της γενιάς μας διάλεξε η γενιά της μεταπολίτευσης.

Κατ’εμέ, είναι ανώριμο η οργή και αγανάκτησή μας να στραφεί απαξιωτικά προς όλη τη γενιά της μεταπολίτευσης. Είμαι πεπεισμένος ότι η μεγαλύτερη μερίδα της γενιάς αυτής μόχθησε και κατάφερε αναμφίβολα αρκετά για τη δημοκρατία που εμείς απολαμβάνουμε. Ανάμεσά τους υπήρξαν άνθρωποι με όραμα. Ήθελαν να απαλλάξουν από τη συνείδησή τους και των παιδιών τους τα φοβικά σύνδρομα των ανελεύθερων δημοκρατιών, απολυταρχικών και κατοχικών καθεστώτων και εμφυλίων πολέμων. Ήθελαν να είναι πιο ελεύθεροι πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά. Αυτούς πρέπει να κατεβάσουμε στην πλατεία. Οι ασυνείδητοι, πατριδοκάπηλοι, βολεμένοι, απατεώνες και τυχοδιώκτες να απομονωθούν στη συνείδησή μας.

Η συνέπεια

Χρέος μας, λοιπόν, είναι να αυτοδιορθωθούμε απαλλάσσομενοι από κάποιες «διαστροφικές» συνήθειές μας. Προσωπικά, δε θα ανεχτώ πια τα διεφθαρμένα παιδιά οποιασδήποτε γενιάς με την ίδια αβάσταχτη ελαφρότητα που τα ανέχτηκαν οι έντιμοι παλαιότερων γενεών. Δε θα ανεχτώ πια τη διαλεκτική του καναπέ, της τηλεόρασης και του ωχαδερφισμού. Θα διαλέξω να θυσιάσω κάθε κεκτημένο μου στην πλατεία, στο δρόμο για να μπορώ να θεωρηθώ συνεπής με τον εαυτό μου και τα παιδιά μου. Για να με φροντίσει στο μέλλον ο νέος με την ίδια κατανόηση που εγώ, συνεπής, φρόντισα τη δική μου και τη δική του γενιά.

Η ευθύνη

Ευθύνη δεν είναι να στήνεις εξεταστικές επιτροπές, να λες «αυτός φταίει». Ευθύνη είναι να λες «εγώ μονάχος μου θα σώσω τη Γη. Αν δεν σωθεί εγώ θα φταίω»[2]. Ευθύνη είναι να αναρωτηθείς που ήσουν όταν αγόραζαν σκάρτα υποβρύχια, όταν έμπαιναν οι Τούρκοι στα Ίμια, όταν υπέγραφαν το μνημόνιο, όταν μας έβαζαν στην ΟΝΕ, όταν παίρναμε επιδοτήσεις χωρίς να ξέρουμε τι να τις κάνουμε, όταν «πανωγράφαμε», όταν δηλώναμε λιγότερα, όταν δουλεύαμε στα μαύρα, όταν έπαιζαν μονόπολη Εκκλησία και Δημόσιο, όταν στήνονταν διαγωνισμοί, όταν έχουμε ένα τέτοιο ΒΟΑΚ κι ένα αεροδρόμιο της πλάκας, όταν δεν υπάρχει δημοτική βιβλιοθήκη και αρχαιολογικό μουσείο στην πόλη μας τα τελευταία 5 χρόνια, όταν, όταν, όταν.

Ευθύνη είναι αναρωτηθούν οι πνευματικοί άνθρωποι αυτού του τόπου γιατί δε βγαίνουν στις πλατείες. Γιατί δε διδάσκουν την αναζήτηση, την διαλλακτικότητα, τον ιδεαλισμό, το ήθος, την ευθύνη, τη συνέπεια στις πλατείες αλλά ζητούν ο κόσμος να ΤΟΛΜΗΣΕΙ να επωμιστεί το βάρος της ευθύνης μιας μάχης ιδεών κι αντιλήψεων που αυτοί φοβούνται να αναλάβουν. Γιατί φοβούνται ότι το σύστημα θα τους σπρώξει έξω από τα όρια αντί αυτοί να σπρώξουν τα όριά του λίγο προς τα έξω.

Η συναίνεση

Μια φοβική κοινωνία είναι μια κοινωνία με αλλοιωμένη αντίληψη. Μια κοινωνία με αδύναμες αισθήσεις, που δεν αφουγκράζονται τα σημεία των καιρών. Μια κοινωνία εσωστρεφής και ανασφαλής που φωνάζει για να ακουστούν οι φόβοι της και αναπόφευκτα σκεπάζει τις φωνές των άλλων. Σε μια δημοκρατία όλες οι φωνές πρέπει να ακούγονται. Όλοι πρέπει να συμμερίζονται τους φόβους των άλλων στο βαθμό που τους το επιτρέπει το ιδεολογικό και γνωστικό τους υπόβαθρο. Η άλλη άποψη δεν είναι διαφωνία ούτε αντιπαράθεση. Η πολυφωνία και η πολυσυλλεκτικότητα απόψεων  είναι προαπαιτούμενα για τη συναίνεση. Πρέπει να μάθουμε πρώτα να ακούμε για να μάθουμε να κουβεντιάζουμε. 

Άκου και έπειτα μίλησε. «Άσε το στόμα σου να βγάλει φωτιές». Έχεις ευθύνη για ολόκληρη τη γενιά σου και την γενιά των παιδιών σου. Οφείλεις να είσαι συνεπής με την εποχή σου.  «Άσε το φόβο σου και γίνε ό,τι θες». Ήρθε η ώρα να αναμετρηθείς με το χρόνο σου. Να ξεπεράσεις τον εαυτό σου. Να διεκδικήσεις το χώρο που σου ανήκει. Να αφήσεις το στίγμα σου στην ιστορία. Να διαμορφώσεις το νόημα της ζωής σου. «Αυτό που θέλεις, θα το πάρεις. Είναι η σειρά σου…»

---

[1] Nassim Taleb, Ο Μαύρος Κύκνος: ο αντίκτυπος του εξαιρετικά απρόβλεπτου

[2] Νίκος Καζαντζάκης, Ασκητική

Ο αυτόνομος Καστοριάδης

"Αν κάποιος επαναστατήσει ενάντια στο Δήμο με την πρόθεση να επιβάλλει τυραννικό πολίτευμα και να καταλύσει τον Δήμο και τη δημοκρατία των Αθηναίων, εκείνος που θα τον σκοτώσει να τιμάται ως πρόσωπο ιερό.

Κι ακόμη, αν έχει καταλυθεί ο Δήμος και η δημοκρατία των Αθηναίων, να μην επιτρέπεται στους βουλευτές να ανεβαίνουν στον Άρειο πάγο κι ούτε να συνεδριάζει, κι ούτε να αποφασίζουν για οτιδήποτε.

Και σε περίπτωση που ο Δήμος και η δημοκρατία έχουν καταλυθεί, αν κάποιος από τους βουλευτές ανέβει στον Άρειο πάγο για να παραστεί σε συνεδρίαση ή να λάβει κάποια απόφαση, κι ο ίδιος και η οικογένειά του να ατιμάζονται, η περιουσία του να δημεύεται και το δέκατο να προσφέρεται στη Θεά."

Αθηναϊκή Δημοκρατία, Νόμος του Ευκράτους κατά της Τυραννίδος, 336 π.Χ.

H αγάπη μας διαφεύγει....

«Ήταν από τις πιο δύσκολες ημέρες της ζωής μου», μου είπε ο φίλος Γιώργος και ηθοποιός της παράστασης Καθαροί πια. «Τα συναισθήματά μου όλον αυτόν τον καιρό είναι τόσο αντιφατικά. Αναγκαζόμουν κάθε πρωί να φοράω το προσωπείο του στελέχους, να ασκώ πίεση και να εκβιάζω ψυχολογικά αυτούς που τυχαία βρέθηκα να εποπτεύω. Και το βράδυ να πέφτω, να γίνομαι ένα μαζί τους, να μαρτυράω όπως αυτοί, για τη βία, το άδικο, το παράλογο, τη διαστροφή. Δεν το αντέχω. Αυτό που θέλω τώρα είναι η θέση μου σε μια γωνιά. Ασφαλής».

Το προπατορικό 

Φίλε Γιώργο, η συνείδηση της βάρβαρης φύσης σου σ'εχει οδηγήσει σ'αυτή τη μαρτυρική εξιλέωση. Είναι αυτή η απάνθρωπη ανωμαλία που πηγάζει από την ίδια τη βαρβαρότητα της μάνας φύσης. Τα βίαια, εγωϊστικά, ζωώδη ένστικτα που μας προίκισε η μάνα φύση για να επιβιώσουμε. Κι όμως, δεν υπάρχει δίκιο ή άδικο, σωστό ή λάθος, λογικό ή παράλογο μέσα στη φύση. Μην αδικείς τον εαυτό σου. Δεν μπορείς να κατηγορήσεις τη φύση σου. Είσαι ένα ζώο ωφελιμιστικό. Πρέπει να σκοτώσεις, εκούσια ή ακούσια, για να επιβιώσεις.

Θυμάσαι τον εβραϊκό μύθο του Αδάμ και της Εύας. Ποιο ήταν το πραγματικό αμάρτημα των πρωτόπλαστων; Είναι αρκετά απλοϊκό και παραπλανητικό να θεωρήσεις ότι ήταν η συνεύρεσή τους. Η συνουσία αποτελεί πράξη αναπαραγωγής που στην εξέλιξη της ζωής στη Γη προϋπήρχε του ανθρώπου. Ποιο ήταν, λοιπόν, το προπατορικό μας αμάρτημα; Η συνείδηση. Η αδελφική αγάπη του Γκράχαμ και της Γκρέις δεν αποτελεί αμάρτημα για τη φύση. Δεν τους τιμώρησε η φύση γιατί έφαγαν από το δένδρο της γνώσης. Σου το’χουν δασκαλέψει λάθος στα σχολεία. Ήταν αυτοί που αυτοκαταστράφηκαν όταν απέκτησαν συνείδηση των πράξεων, της ύπαρξής τους. Η ίδια βαριά τιμωρία που η τύχη επιφύλαττε στον Οιδίποδα όταν συνειδητοποίησε την τραγικότητα της πράξης του.

Το σοκ

Οι άνθρωποι θέλουν τους «Θεούς» τους κατ'εικόνα και καθ'ομοίωση. Οι Θεοί δεν το θέλουν φίλε Γιώργο. Γι'αυτό και προσπαθούν να μας θεραπεύσουν από τη ματαιότητα της συνείδησής μας. Έτσι, εφαρμόζουν ψυχιατρικά πειραμάτα, όπως αυτά των δρων Γιούεν Κάμερον και Ντόναλντ Χέμπ. Τα βασανιστήρια που περιγράφει στο βιβίο Το δόγμα του Σοκ η Naomi Klein ως μεθόδους για να αποδομηθεί η σκέψη των ανθρώπων και να αναπλαστεί από το μηδέν υπό τη διακυβέρνηση ενός «νέου Θεού». Ηλεκτροσπασμοθεραπεία, ψυχοτροπικές ουσίες γνωστές ως «αγγελόσκονη», δωμάτια ύπνου, κελιά απομόνωσης. Η μέθοδος είναι απλή: ο ασθενής σε πλήρη νοητική αποδόμηση είναι tabula rasa ή αλλιώς άγραφος πίνακας όπως μας πρωτοπεριγράφει ο Αριστοτέλης στο "Περί Ψυχής", έτοιμος να επανεγγραφεί νοητικά σε οποιονδήποτε τρόπο σκέψης και συμπεριφορά.

Μήπως δεν ήταν παρόμοιες οι συνέπειες των τρομοκρατικών επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου με αυτές που προκαλούν τα βασανιστήρια των ψυχιάτρων: συλλογικός αποπροσανατολισμός, φόβος και άγχος. Το σοκ της επίθεσης εκμεταλλεύτηκε τότε ο δρας Μπους με το «ψυχιατρικό» του κυβερνητικό επιτελείο για να χαρακτηρίσει πολιτικούς κρατουμένους ως τρομοκράτες και να τους εξαιρέσει από τις Συμβάσεις της Γενεύης, που απαγορεύουν κάθε μορφή βασανισμού ή πρόκλησης πόνου με σκοπό να γενικευθεί η εφαρμογή ανακριτικών πρακτικών ψυχικής αποδόμησης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι φυλακές του Γκουαντάναμο, το πείραμα πλύσης εγκεφάλου.

Η θεραπεία
 
Ενώ στο πανεπιστήμιο του Μακγκίλ ο δρ Κάμερον εφάρμοζε τις ριζοσπαστικές ψυχιατρικές του ιδέες, την ίδια δεκαετία του ’50 οι οικονομολόγοι της Σχολής του Σικάγο με τον ίδιο ζήλο και τη φιλοδοξία ενός χαρισματικού άντρα, του Μίλτον Φρίντμαν, οροματίζονταν την ριζοσπαστική αποδόμηση της κοινωνίας και την επαναφορά στις θεμελιώδεις αρχές της ελεύθερης αγοράς, απαλλαγμένες από κάθε κρατική παρέμβαση. Πίστευαν πως ο μοναδικός τρόπος για να επιστρέψει η οικονομία σε μια κατάσταση προ «προπατορικού αμαρτήματος» είναι ο «εξαγνισμός» με την εσκεμμένη πρόκληση οδυνηρών κοινωνικών και οικονομικών σοκ. Στο βιβλίο του Capitalism and Freedom, ένα εγχειρίδιο της παγκόσμιας ελεύθερης αγοράς, ο Milton πρέσβευε επιγραμματικά ότι:

• Οι κυβερνήσεις πρέπει να καταργήσουν όλους τους κανόνες και τις ρυθμίσεις που εμποδίζουν τη συσσώρευση κερδών.
• Οφείλουν να πουλήσουν τη δημόσια περιουσία σε ιδιωτικές εταιρείες ώστε να την εκμεταλλευτούν επικερδώς.
• Πρέπει να προβούν σε δραστικές περικοπές στη χρηματοδότηση των κοινωνικών προγραμμάτων.
• Αν είναι αναγκαίο να υπάρχουν φόροι, πρέπει να είναι χαμηλοί, ενώ πλούσιοι και φτωχοί πρέπει να φορολογούνται σε ενιαία φορολογική κλίμακα.
• Όλες οι τιμές, συμπεριλαμβανομένης της εργασίας, οφείλουν να καθορίζονται από την αγορά.
• Δεν πρέπει να υπάρχει κατώτατος μισθός.
• Η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, τα συνταξιοδοτικά ταμεία, η παιδεία, ακόμη και το περιβάλλον οφείλουν να ιδιωτικοποιηθούν.

Αντί επιλόγου

Ελπίζω να το κατάλαβες ότι οποιαδήποτε ομοιότητα με την Ελληνική πραγματικότητα είναι απολύτως σκόπιμη. Μήπως δε διαφαίνεται ότι αυτή μαρτυρική «εκκένωση» που βιώνουμε και θα συνεχίσουμε να βιώνουμε γίνεται για να απαλλαχθούμε από τις κοινωνικές στρεβλώσεις, τον οπορτουνισμό και την βαρβαρότητα μας; Η φύση δεν πρόκειται ποτέ να σταματήσει να μας προικίζει με τέτοια ιδιοτελή χαρακτηριστικά. Μας προτιμά «λευκές σελίδες».

Κι εμείς; Επιλέγουμε περισσότερη βία, περισσότερο άδικο, περισσότερο παράλογο. Είναι η φύση μας. Η βαρβαρότητα της επιβίωσης. Είναι η τιμωρία για το πρώτο αμάρτημα της ζωής μας, για την πρώτη στιγμή της συνείδησης, όταν είπαμε για πρώτη φορά «υπάρχω». Θυμάμαι τη φράση που είπες φεύγοντας εκείνο το βράδυ: «η αγάπη τα νικάει όλα». Όντως φίλε Γιώργο, η αγάπη μας διαφεύγει ...

Ασταμάτητα κανάλια τρώνε το μυαλό μας
Έχουμε χάσει τόσα που δεν ξέρουμε τι είναι δικό μας
Οι φτωχοί ξέρω πως είναι περισσότερο φτωχοί
Κι οι πλούσιοι βαριούνται την τρελή τους ζωή
Μέσα από έντυπα μας καλούν να ζήσουμε μια άλλη ζωή
Μα είναι ζωή αυτή;
Όταν μια οικογένεια ζει μ' ένα μισθό εκατό χιλιάδες
Οι τύραννοι χαϊδεύουν κοιλιές μεγάλες
Και δεν είναι μόνο αυτό, μας κυνηγούν χιλιάδες μάρκες
Έξτρα φόροι, έξτρα Φ.Π.Α., έξτρα σκατά
Κι ένας πόλεμος δίπλα μας που κανείς δεν τον σταματά
Και κανείς δε διακινδυνεύει
Η αγάπη μάς διαφεύγει...

Κωνσταντίνος Βήτα, «Το ταξίδι της φάλαινας»

2024 - Μια καθημερινή ιστορία στο Ηράκλειο

Μια φανταστική ιστορία. Άλλο ένα αγωνιώδες πρωϊνό. Μια καθημερινή μάχη με το χρόνο...

Το χειρότερο σενάριο που θα μπορούσα να φανταστώ για το μέλλον της πόλης αλλά και της κοινωνίας του Ηρακλείου το 2024:

http://www.freevox.gr/2024-mia-kathimerinh-istoria-sto-iraklio/

Σε απάντηση του συμποδηλάτη Μάνου ο οποίος παρουσιάζει στο ποδηλατικό αφιέρωμα της εφημερίδας Freevox την εξίσου ευφάνταστη πραγματικότητα μιας αισιόδοξης καθημερινότητας του ηρακλειώτικου πρωϊνού...

http://www.freevox.gr/mia-kathimerinh-istoria-sto-heraklio/

15M όπως 17Ν;;

Το σύνδρομο του θεατή

Έφτασε ως μαζικό μήνυμα στο ηλεκτρονικό μου ταχυδρομείο στο τέλος άλλης μιας δύσκολης εβδομάδας. Για άλλη μια φορά βίωσα το μαρτύριο του Σισύφου, όχι για την πέτρα που ήμουν αναγκασμένος να σηκώνω όλη την εβδομάδα που πέρασε. Αλλά γιατί η κούραση, στο τέλος αυτής της μηχανικής εβδομάδας, έφερε σε κίνηση για άλλη μια διαολεμένη φορά τη συνείδηση.


 Η ιστορία έλεγε:

«Μια ανοιξιάτικη νύχτα του 1964, η 28χρονη Αμερικανίδα Κίτι Τζενοβέζε έπεσε θύμα επίθεσης έξω από το διαμέρισμά της στο Κουίνς της Νέας Υόρκης.

Ενας άντρας τής επιτέθηκε και τη χτύπησε με μαχαίρι. Η γυναίκα, τραυματισμένη και έντρομη, άρχισε να φωνάζει: «Θεέ μου, με μαχαίρωσαν. Βοήθεια!».

Σε αρκετά παράθυρα της γειτονιάς άναψαν φώτα και κάποιος από τους γείτονες φώναξε: «Ασε τη γυναίκα ήσυχη». Ο δράστης απομακρύνθηκε γρήγορα, αλλά ύστερα από ελάχιστα λεπτά επανήλθε και μαχαίρωσε ακόμα μία φορά τη γυναίκα. Το θύμα αμύνθηκε και ο άντρας έφυγε και πάλι, για να επιστρέψει όμως και να τη μαχαιρώσει και τρίτη φορά. Η γυναίκα πέθανε.

Η επίθεση διήρκεσε συνολικά μισή ώρα και 38 άτομα υπήρξαν αυτόπτες ή αυτήκοοι μάρτυρες του περιστατικού. Κανένας τους δεν τηλεφώνησε στην αστυνομία. «Δεν ήθελα να μπλέξω» είπαν οι περισσότεροι.»

Είναι άλλη μια απάνθρωπη ιστορία βίας. Δεν έχει κάτι το διαφορετικό από τα μικρά και μεγάλα δείγματα ψυχολογικής, κοινωνικής, οικονομικής, εθνικιστικής, πολιτικής, αστυνομικής βίας που εκδηλώνονται καθημερινά γύρω μας. Ο φόνος αυτός, όμως, προκάλεσε το ενδιαφέρον των κοινωνικών ψυχολόγων Τζον Ντάρλεΐ και Μπιμπ Λατανέι, διοτί διαπίστωσαν ότι όσο περισσότεροι είναι οι μάρτυρες ενός εγκλήματος ή ατυχήματος, τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες κάποιος από αυτούς να το αντιληφθεί, να το εκλάβει ως πρόβλημα, να θέσει τον εαυτό του υπεύθυνο να αναλάβει δράση και να επέμβει. Το φαινόμενο αυτό αποκαλέστηκε σύνδρομο του θεατή.

Το φαινόμενο αυτό εξηγείται ως εξής: οι μάρτυρες παρακολουθούν τις αντιδράσεις των άλλων σε μια επείγουσα κατάσταση για να δουν εάν οι άλλοι το θεωρούν απαραίτητο να παρέμβουν. Εφόσον κανένας δεν κάνει τίποτα και ο καθένας σκέφτεται ότι κάποιος άλλος θα επέμβει γιατί αυτός δεν είναι υπεύθυνος, όλοι καταλήγουν στην απραξία. Γενικά, ο καθένας χρησιμοποιεί τη συμπεριφορά των άλλων ως ένδειξη για το ποια είναι η πραγματικότητα και τι πρέπει να κάνει.

Το φαινόμενο αυτό περιγράφεται ως ένα  παράδειγμα συλλογικής απάθειας. Κατά την άποψή μου, η λέξη απάθεια δεν περιγράφει απόλυτα το παράδειγμα όσο ο όρος προστασία. Εφόσον η ατομική μας επιβίωση προϋποθέτει θεμελιωδώς την προάσπιση της ζωής μας, η ίδια η φύση μας υπαγορεύει τη μη συμμετοχή στην αποτροπή εκδήλωσης βίας ενάντια στη ζωή κάποιου άλλου εφόσον αυτό θα διακινδύνευε τη δική μας ζωή. Δυστυχώς ή ευτυχώς, πρέπει να σκοτώσεις (εκούσια ή ακούσια), για να επιβιώσεις. Ο θάνατος, ως παράγωγο βίας, αφομοιώνεται από τη φύση μας με τον ίδιο φυσικό τρόπο όπως χωνεύεται μια καλομασημένη μπουκιά.

Αναρωτιέστε, λοιπόν, γιατί 11 εκατομμύρια Έλληνες παραμένουν στον καναπέ τους παρακολουθώντας με αφασεία το κοινωνικό και οικονομικό έγκλημα που εκτυλίσσεται γύρω τους. Προφανώς δεν έχει φτάσει η «ώρα» τους, όπως περιγράφει γλαφυρά το ποίημα του Γερμανού πάστορα Martin Niemoller για όσα διαδραματίζονταν τότε στην Ναζιστική Γερμανία:

«Στη Γερμανία οι ναζιστές πρώτα ήρθαν για τους κομμουνιστές κι εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν κομμουνιστής.

Μετά ήρθαν για τους συνδικαλιστές κι εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν συνδικαλιστής.

Μετά ήρθαν για τους Εβραίους κι εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν Εβραίος.

Μετά ήρθαν για μένα, αλλά τότε δεν είχε μείνει πια κανείς, να μιλήσει για κανέναν»

 Τα συμπεράσματα δικά σας...

Μια ομότιμη δημοκρατία αναδύεται

Υπάρχει τιμή σε ο,τιδήποτε μας περιβάλλει; Σκεφτείτε ένας άνθρωπος, μια επιχείρηση, ένα κράτος να επινοήσει περίτεχνα κάπου, κάπως, κάποτε ένα νομικό δικαίωμα που να προστατεύει την περιβαλλοντική του περιουσία, με τον ίδιο τρόπο που διεκδικώ εγώ, ως συντάκτης αυτού του άρθρου, την πνευματική του ιδιοκτησία. Μπορεί να απειλήσει τη ζωή μου λέγοντας «μου ανήκει αυτός ο αέρας που αναπνέεις»;

Σκεφτείτε τη συμπεριφορά σας στο διαδίκτυο: η κάθε σας λέξη, κάθε κωδικοποιημένο μήνυμα που τοποθετείτε σε κάποιο site κοινωνικής δικτύωσης ή σε κάποιο έργο «ανοικτού κώδικα», είτε είστε ένας απλός χρήστης είτε ένας έμπειρος προγραμματιστής, συμπληρώνει κάθε στιγμή ένα τεράστιο κοινό «παζλ». Μια απλή πληροφορία, η εξειδικευμένη γνώση, ένα συναίσθημα που μοιράζεται, μια διαχρονική αξία, η νέα αντίληψη, η καινοτόμος ιδέα, μια αιώνια αγωνία σας γίνεται αναπόφευκτα κομμάτι της δημόσιας σφαίρας του διαδικτύου αφότου φύγει από το μυαλό, την ψυχή, την καρδιά σας.

Η επανεφεύρεση του συλλογικού

Συχνά διακατεχόμαστε από την ψευδαίσθηση ότι οι πραγματικές αλλαγές πρέπει να είναι βίαιες. Η επανάσταση, που συνεπάγεται τον αποκεφαλισμό ανθρώπων, είναι αναπόφευκτη για την επιβολή μιας ριζικής αλλαγής. Όμως, η πραγματική πρόκληση για μια δημοκρατική κοινωνία είναι η αναγέννησή της μέσα από την κατανόηση και τον διάλογο όλων των αλλαγών που βιώνει. Αξίες που απωθούμε σε μια εποχή όπου βιώνει έντονo ατομικισμό και ισχυρό ανταγωνισμό, όπως οι αξίες του διαλόγου, της συναίνεσης, της συνεργασίας, θα μας οδηγήσουν στο επόμενο πλαίσιο συνεκτικότητας ως κοινωνία.

Δυστυχώς, η ιδιοκτησία δε δημιουργεί αξία και παρακμάζει όταν δεν συνυπάρχει με άλλες αρχές αλλά τις εξολοθρεύει ή τις αφομοιώνει. Αυτό γίνεται πιο πρόδηλο από ποτέ σήμερα που η παγκόσμια πολιτική βούληση εμφανίζεται να υποστηρίζει περισσότερο τα αιτήματα των ιδιωτικών συμφερόντων από αυτά των λαών. Η οικονομία της αγοράς μας οδηγεί σε έναν ανελέητο κερδοσκοπικό ατομικισμό όπου η προάσπιση ή /και επανεφεύρεση του συλλογικού είναι περισσότερο από ποτέ μια καθολική ανθρωπιστική ανάγκη.

Εύκολα διερωτάται κανείς: η επανεφεύρεση αυτή σηματοδοτεί το τέλος της ιδιοκτησίας και την έλευση μιας ακόμη μορφής κοινοκτημοσύνης σοβιετικού τύπου; Το ερώτημα είναι ρητορικό καθώς, υπό τις παρούσες συνθήκες, έχει αποφασιστεί εκ των πραγμάτων ότι θα παραχωρήσουμε στην ιδιοκτησία ενός ιδιώτη τα δημόσια αγαθά, όπως την υγεία ή την παιδεία μας. Η απάντηση, σίγουρα, απαιτεί κάτι παραπάνω από τη δημιουργία ενός άλλου κρατικού ταμείου για την παιδεία, την υγεία, την ανάπτυξη. Απαιτεί μια αλλαγή στον τρόπο σκέψης.

Αναλογιστείτε, λοιπόν, ότι δεν υπάρχει κρατική ή ιδιωτική υγεία που να μη νοσεί ανά τον κόσμο όταν η διατροφή που τη συντηρεί έχει παψει να είναι θρεπτική. Πως έχουμε την απαίτηση οι ιδιώτες παραγωγοί να μη κερδίζουν εντατικοποιώντας την παραγωγή τους και αναπόφευκτα αλλοιώντας τις θρεπτικές ιδιότητες των πρώτων υλών τους όταν οι διατροφικές μας ανάγκες συνεχώς αυξάνονται και τυποποιούνται. Πως η ιδιωτική τροφική βιομηχανία θα καταφέρει να «ταϊσει» τόσα στόματα χωρίς να μεταλλάξει την ποιότητα της όταν οι φυσικοί μας πόροι συνεχώς μειώνονται.

Επίσης, υπάρχει βιώσιμος ασφαλιστικός οργανισμός ανά τον κόσμο όταν η υγεία νοσεί; Οι κοινωνίες μας γηράσκουν και το κόστος της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψής μας ολοένα αυξάνεται. Γιατί να χρυσοπληρώνουμε τα αγαθά της υγείας και ασφάλισης εξαιτίας κάποιας «κοινωνικής» συνθήκης σε ένα κράτος «πρόνοιας», το οποίο αδυνατεί να τα προασπίσει αλλά τα εκθέτει συνεχώς στο έλεος μαύρων τρυπών και κρίσεων; Αν, όμως, απερίσκεπτα παραδώσω την υγεία μου στην ιδιοκτησία ενός ιδιώτη, θα σεβαστεί τη ζωή μου όταν η εγχείρηση αφαίρεσης του όγκου που απέκτησα λόγω της κακής διατροφής μου, είναι πολυδάπανη και μη συμφέρουσα;

Κι ερωτώ ρητορικά: σε ποιο βαθμό μπορούμε να αναγεννήσουμε την κοινωνία μας και να φτάσουμε συλλογικά σε μια νέα κοινωνική συναίνεση χωρίς την παρέμβαση κάποιας κυβέρνησης ή την παράδοσή της στην ελεύθερη αγορά;  Σε ποιο βαθμό μπορούμε, για παράδειγμα, να διαφυλάξουμε ένα δημόσιο αγαθό, την υγεία μας, απλά και μόνο καλλιεργώντας μια κοινή νοοτροπία που να παράγει και να καταναλώνει όσο και ό,τι χρειάζεται ενώ παράλληλα να διασφαλίζει την αφθονία των φυσικών πόρων, διατηρώντας και ενισχύοντας το θεμελιώδες ατομικό δικαίωμα της πρόσβασης σε ασφαλή και θρεπτική τροφή για όλους;

Η ομότιμη ιδιοκτησία

Η διάκριση δημόσιου και ιδιωτικού χώρου αποτελεί πλέον μια απλουστευμένη περιγραφή της σύγχρονης κοινωνίας. Ανάμεσα στο δημόσιο και ιδιωτικό, αναδύονται συνεχώς νέα είδη άμεσης (wiki) και διανεμημένης συλλογικότητας, όπως ηλεκτρονικές δημοπρασίες, ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, blogs και ιστοσελίδες με βίντεο ροής (streaming video), διαμορφώνοντας τις κοινωνικές μας σχέσεις, οικονομικές και μη. Εφόσον κάθε ιδέα συγχώνευσης του δημόσιου και ιδιωτικού χώρου είναι εξίσου ακατάλληλη, οι νέες μορφές συλλογικότητας οφείλουν να μετασχηματιστούν θεσμικά κάπου ανάμεσα στη γκρίζα ζώνη του δημόσιου/ιδιωτικού χώρου.

Σ’αυτή τη γκρίζα ζώνη, αναδύεται η έννοια της ομότιμης ιδιοκτησίας. Η ομότιμη ιδιοκτησία δεν είναι ούτε ιδιωτική, ούτε κρατική. Ανήκει σε όλους ανεξαιρέτως. Δεν ανήκει σε κανένα σύστημα, καπιταλιστικό, σοσιαλιστικό, αλλά στους ανθρώπους. Είναι η προϋπόθεση για την ύπαρξή μας ως όντα βιολογικά, κοινωνικά, πολιτισμικά. Όλοι έχουν ίσο μερίδιο σ’αυτή, τόσο εμείς όσο κι απόγονοί μας. Η επιβίωσή τους καθώς και η ποιότητα της ζωής τους καθορίζεται από τις σημερινές μας ενέργειες.

Τα αυθόρμητα κινήματα πολιτών δίνουν ένα τέτοιο παράδειγμα συλλογικών ενεργειών που επιδιώκουν να θεσπίσουν ανεξάρτητες διαδικασίες ή αυτόνομους μηχανισμούς διαμόρφωσης κανόνων στην κοινωνία των πολιτών, διαφορετικές από τις διαδικασίες ιδιωτικού δικαίου ή κεντρικής πολιτικής ρύθμισης. Τα κινήματα αυτά, όπως οι «Πολίτες για τη Βικελαία», οι Minoistas ή οι Critical Mass, αποτελούν μια κυρίαρχη πρόκληση για την ιδιωτική νομοθεσία σήμερα. Να τα θεσμοθετήσει ως κοινωνικούς χώρους - δίκτυα συλλογικής δράσης, μορφής είτε οικονομικής είτε μη οικονομικής, με συγκεκριμένους κώδικες πρακτικής, με αυτόνομη και επίπεδη οργάνωση με σκοπό να προασπίζουν την ομοτιμία των αγαθών της ιατρικής φροντίδας, της εκπαίδευσης, της έρευνας, της τέχνης, των μέσων επικοινωνίας.

Έτσι, η ιδιωτική πρωτοβουλία θα ελέγχει, θα διαχειρίζεται και θα αναπτύσσει τα κοινά αγαθά, μείωνοντας τις ανισότητες και βελτίωνοντας την ποιότητα ζωής της συλλογικά. Όσο πιο ελεύθεροι και προσβάσιμοι γίνονται οι φυσικοί, κοινωνικοί και πολιτισμικοί πόροι, η δημόσια σφαίρα θα τροφοδοτείται με νέους πόρους σε μια διαρκή ανανέωση. Η ατομική επιβίωση θα αξιολογείται στην διατήρηση της αφθονίας, όχι της ανεπάρκειας των πόρων, με τον ίδιο τρόπο που ο αέρας παραμένει ελεύθερος ώστε να διατηρούνται όλοι στη ζωή. Σε έναν κόσμο που η αφθονία είναι το κριτήριο, το κίνητρο της επιβίωσης είναι η εξέλιξη, όχι το κέρδος .

Πηγές (η-περιοδικό www.re-public.gr) και άλλα ενδιαφέροντα άρθρα: 

• Gunther Teubner – Η διχοτομία ιδιωτικού/δημόσιου: Μετά την κριτική;
• David Bollier – Τα commons (κοινά αγαθά) και η αναδυόμενη δημοκρατία
• Douglas Rushkoff – Commons: Δημιουργώντας ένα εναλλακτικό σύστημα αξιών
• Michel Βauwens – Ομότιμη παραγωγή, ομότιμη διακυβέρνηση, ομότιμη ιδιοκτησία
• Πρόδρομος Τσιαβός – Επαναπροσδιορίζοντας την προστασία: Αυτονομία, κοινή περιουσία και το ανείπωτο έπος του copyright
• Nathan Young – Επιστροφή στα commons; Γιατί το περιβάλλον έχει (ακόμη) σημασία για τη δημοκρατική θεωρία
• Βασίλης Κωστάκης – H σφαίρα των Κοινών και το καθολικό εισόδημα

Ο χαμένος τα παίρνει όλα...

Debtocracy by BitsnBytes

Ανδρείκελα, στης Μοίρας τα τυφλά δυο χέρια*

Η πιο αξιόλογη επαναστατική φιλοδοξία είναι να δω τον άνθρωπο απελευθερωμένο από την αλλοτρίωσή του.
Τσε Γκεβάρα

Οι εξεγέρσεις στην Ελλάδα και Αίγυπτο αποτελούν αναντίρρητα γνήσιες παλλαϊκές εξεγέρσεις ιστορικής αναφοράς. Το ιστορικό νόημά τους κρύβεται στο ύψος της κλίμακας και το εύρος της έκτασης της εκδηλωμένης αγανάκτησης όλων των σύγχρονων κοινωνιών, Ανατολής και Δύσης, και της απαίτησης να εκδημοκρατιστεί το παρακμάζον πολιτικό και οικονομικό τους περιβάλλον.

Τα «αντισυμβατικά» μέσα ενημέρωσης και επικοινωνίας (φόρα, κοινωνικά δίκτυα και ιστολόγια) αποτέλεσαν και συνεχίζουν να αποτελούν καθοριστικά εργαλεία για τον απαραίτητο διάλογο και τη διαβούλευση εναλλακτικών απόψεων και ιδεών αλλά και την εξάπλωση συλλογικών δράσεων προς την εκπλήρωση του λαϊκού αιτήματος, του δημοκρατικού μετασχηματισμού. Την ίδια στιγμή, τα συμβατικά μέσα ενημέρωσης, στην πλειοψηφία τους, συνεχίζουν να εδραιώνουν, με τεράστια ανευθυνότητα μπροστά στην ιστορική αυτή συγκυρία, το φόβο. Από το φόβο της τρομοκρατίας μετά την επίθεση στους δίδυμους πύργους της Νέας Υόρκης το 2001, περάσαμε στο φόβο της χρεοκοπίας με όχημα το ελληνικό δημόσιο χρέος. Στα επόμενα χρόνια, η λέξη χρεοκρατία (debtocracy) θα γεμίζει αναπόφευκτα τις καθημερινές μας συζητήσεις και προβληματισμούς.

Το σύγχρονο πνεύμα της εποχής πίστεψε μάταια ότι ο πλουραλισμός του διαδικτύου θα αντιστάθμιζε την κατευθυνόμενη λαγνεία του τρόμου και του χρέους, που τα συμβατικά ΜΜΕ υιοθέτησαν άκριτα, και θα επέτρεπε σε πολιτικά σκεπτόμενες κοινωνίες να ελέγξουν απούσες ή δυσλειτουργικές δημοκρατίες τους.

Στο βωμό του κέρδους

Πολιτική δίχως φόβο, τρόμο, ανασφάλεια δεν εδραιώνεται εύκολα. Ακόμη κι η θρησκευτική πίστη έχει εδραιωθεί στον ρου των αιώνων μονάχα μέσα από το φόβο. Στη Μέση Ανατολή, ευδοκιμούν ακόμη θεοκρατικά  καθεστώτα ενάντια στα οποία στρέφονται αθώα παιδιά Ευαγγελιστών που μεταμορφώνονται σε «ιερούς» στρατιώτες μέσα από την άσκηση διαρκούς ψυχολογικής βίας και φόβου για να οδηγήσουν τις ΗΠΑ σε ένδοξους ιερούς πολέμους, όπως μας διαφωτίζει το ντοκιμαντέρ Jesus Camp (2006). Πόλεμοι που βαφτίζονται από τα συμβατικά ΜΜΕ ιεροί, για την ασφάλεια από τη διεθνή τρομοκρατία και την εδραίωση της «δημοκρατίας» στις χώρες αυτές. Για να συνεχίζουν οι ευτραφείς και υπνωτισμένοι πολίτες των ανεπτυγμένων και πολιτισμένων κοινωνιών της υπερεπάρκειας να καταναλώνουν, να ικανοποιούν όλο και περισσότερες άχρηστες επιθυμίες τους εκμεταλλευόμενοι τους φυσικούς και ανθρώπινους πόρους φτωχότερων χωρών.

Την ίδια στιγμή, λοιπόν, που η ζωή μας πλαισιώνεται σε κάθε έκφανσή της από μια λαγνεία τρόμου, φόβου και ανασφάλειας, η καθημερινότητά μας γαρνίρεται με μηνύματα αλόγιστης κατανάλωσης από τα συμβατικά ΜΜΕ έτσι ώστε να μη καταφέρουμε ποτέ να ξεφύγουμε από μια μη αναστρέψιμη επιδημία επιθυμιών. Υπάρχουν ευτυχώς προϊόντα για να καλύψουν την ανάγκη του καθενός να ζήσει, να κλάψει, να σκεφτεί, να ερωτευτεί, να μαλώσει, να χαρεί, να επικοινωνήσει, να ευτυχήσει. Η χυδαιότητα με την οποία τυποποιούνται ανθρώπινα αισθήματα στοργής, χαράς, ευτυχίας, αρμονίας, αγάπης στις συσκευασίες μιας τηλεπικοινωνιακής σύνδεσης, μιας σοκολάτας, μιας κρέμας προσώπου, ενός αναψυκτικού περισσεύει. Ενώ είναι πασιφανές ότι η καλλιέργεια όλο και περισσότερων επιθυμιών γίνεται μονάχα στο βωμό του κέρδους, η κοινή γνώμη βιώνει ξεκάθαρα μια κατάσταση καθολικής υποταγής, ψυχικής, πνευματικής και συναισθηματικής.

Είναι, λοιπόν, τέτοια η δύναμη του κέρδους που υποτάσσει οτιδήποτε ανθρώπινο εντός αυτού που είναι εντεταλμένος στην υπηρεσία του. Υπάρχουν ανδρείκελα γύρω μας, άνθρωποι  χωρίς ψυχή, χωρίς καρδιά που εργάζονται ως μοναδικό στόχο την αύξηση του κέρδους. Κάποιοι από αυτούς καλούνται ως «οικονομικοί δολοφόνοι», όπως μας διαφωτίζει το βραβευμένο ντικιμαντέρ του Στέλιου Κούλογλου βασισμένο στο ομότιτλο αυτοβιογραφικό βιβλίο του Τζον Πέρκινς. Είναι υπάλληλοι μυστικών υπηρεσιών κυρίαρχων κρατών με καθήκοντα να εκβιάζουν κυβερνήσεις αδύναμων χωρών, να σκοτώνουν πολιτικά πρόσωπα που αντιτίθενται στις επιθυμίες τους και να ορίζουν τη ζωή των συνανθρώπων τους όπως το επιθυμούν τα συμφέροντα κάποιων τραπεζικών ομίλων και πολυεθνικών εταιριών. Κι όμως φαινομενικά ζουν όπως όλοι εμείς, οδηγούν καθημερινά για τις δουλειές τους, επιστρέφουν στο σπίτι τους το βράδυ ταλαιπωρημένοι, στην οικογένειά τους, απολαμβάνουν το παιχνίδι με τα παιδιά τους, γελούν με το αστείο ενός φίλου,  συζητούν τα εργασιακά τους προβλήματα (τι ειρωνεία;;!!).

Είναι τραγική η ειρωνεία να είμαστε εμείς αυτή η αδύναμη χώρα στο έλεος μιας αδηφάγου μυστικής λέσχης συμφερόντων. Μιας διεθνούς σκευωρίας που εκμαυλίζει πολιτικούς και κυβερνήσεις, ανεξάρτητα από τη θέλησή τους ή όχι να συμμετάσχουν ενεργά σ’αυτό το παιχνίδι κερδοσκοπίας. Γι’ αυτούς ούτε η ειρήνη δεν είναι συμφέρουσα. Ιδιώτες κατασκευαστές πολεμικών συστημάτων διαφθείρουν τους πολιτικούς και τις κυβερνήσεις μας για να πουλήσουν «πόλεμο». Ακόμη τώρα που βρισκόμαστε στο χείλος της χρεοκοπίας, Γαλλία και Γερμανία μας «σπρώχνουν» αμυντικά συστήματα. Συμμετέχουν ακόμη και σε επαίσχυντα παιχνίδια στοιχηματίζοντας πάνω στη χρεοκοπία της οικονομίας μας και κερδοσκοπώντας μέσα από μηχανισμούς αμφιλεγόμενης αλληλεγγύης. Δε χορταίνουν ποτέ. Απαιτούν ακόμη την εκποίηση της κρατικής μας περιουσίας παράνομα και εκβιαστικά αποκλειστικά για ίδιον όφελος. «Γιατί τέτοια μαρτυρική τιμωρία» ενδεχομένως να αναρωτηθεί κάποιος ιστορικός τον επόμενο αιώνα. «Για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη» θα αναστέναζε ο Σεφέρης…

Ένα παράλογο γιατί

Το δείλι της μαρτυρικής καθημερινότητας κάθε πολίτη αυτής της ανελεύθερης χώρας γεννά στη σκέψη του ένα τεράστιο ΓΙΑΤΙ. Γιατί είμαι καταδικασμένος, ως ένας σύγχρονος Σίσυφος, να κυλάω σε όλη μου τη ζωή το βράχο του χρέους μου ως την κορυφή του βουνού όπου πρέπει σαδιστικά να παρακολουθήσω στο θέαμα της κατρακύλας του τη ζωή μου να καταστρέφεται μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα; Ποιος ο λόγος; Γιατί να ανεχθώ μια τέτοια μαρτυρική ζωή αν και μόνο αν ο λόγος που με τιμωρούν οι «Θεοί» αυτού του κόσμου είναι γιατί ήθελα μονάχα να ΖΗΣΩ λέφτερος;

Ποια είναι η ελευθερία μέσα σ’ αυτό τον κυκεώνα επιθυμιών και φόβων; Είναι τόσο παράλογο πόσο σιωπηρά δεχόμαστε τη ζωή που μας έχουν ορίσει να ζήσουμε. Που είναι η αυτοδιάθεση όταν πορευόμαστε υπό την ηγεσία της κοινής γνώμης; Τρομάζω «για όλα αυτά που θα γίνουν για μένα χωρίς εμένα» πιο πολύ από ποτέ.

Είναι τόσο οξύμωρο να γνωρίζεις, να έχεις συνείδηση του κόσμου στον οποίο ζεις, να έχεις επιλέξει τη ζωή που επιθυμούσες πραγματικά, όχι αυτή που σου πακετάρει η κάθε τάξη πραγμάτων ανά εποχή ως υποκατάστατο, και να σου «επιτρέπεται» να βιώνεις την αλήθεια της ζωής, όχι στο δρόμο, στη δουλειά σου, στο σπίτι σου, στο φυσικό σου χώρο, αλλά μόνο σε ένα «μάτριξ», σε ένα ψηφιακό κόσμο  που κατασκευάσαμε για να ξεφύγουμε από αυτό το παράλογο του φυσικού μας χώρου.

Έχω πάρει ήδη τη θέση μου μέσα σ’αυτόν το φυσικό χώρο και γίνομαι μέρος μιας ιστορίας που διαγράφεται για εμένα χωρίς εμένα. Βρίσκω αντιμέτωπο το χρόνο για πρώτη φορά και έχω ευθύνη γι’αυτά που θα γίνουν από εδώ και στο εξής. Έχω ευθύνη για το παράλογο που βιώνω. Έχω ευθύνη για αυτόν που θα γυρίσει στην ύστερη ηλικία μου να με κοιτάξει με το ειλικρινές βλέμμα θυμού και οργής. Θέλω να έχω ένα πραγματικό γιατί να μοιραστώ μαζί του. Γιατί είμαι ανδρείκελο…


*Στίχος από το ποίημα «Ανδρείκελα» του Κ. Καρυωτάκη

Έχουσα άπιστων την αναρχίαν πόλει*

Έχω ένα φίλο που είναι αναρχικός. Οι αγώνες του και η πίστη στις ιδέες του τον έχουν οδηγήσει σε μια αιώνια πάλη με τις σπουδές του στο ΤΕΙ. Δεν είναι αλήτης. Ένας κανονικός άνθρωπος είναι που παλεύει για τη ζωή του όπως όλοι εμείς. Όπως κάποιοι φίλοι σας που παρέτειναν αιώνια τις σπουδές τους ή δεν τις τελείωσαν ποτέ. Το πιστεύω ότι τον συμπαθείτε. Αλλά παραδεχθείτε το, τον φοβάστε λίγο. Γιατί είναι αναρχικός και μένει στην κατάληψη Ευαγγελισμού. Αλήθεια, υπάρχει λόγος;

Αντιγόνη, η πρώτη αναρχική

Στο Λύκειο, συμπαθούσα μόνο έναν καθηγητή. Ήταν φιλόλογος και από πολλούς συμμαθητές μου θεωρούνταν τουλάχιστον βαρετός. Τα παιδιά των θετικών επιστημών στ’αρχαία κείμενα δεν έβλεπαν ενδιαφέρον αφού δεν είχαν αριθμούς, ούτε νόμους και αξιώματα. Είχαν, όμως, αξίες και μ’έμαθαν ν’αγαπώ τη φιλοσοφία και δει, την αρχαία.

Ανάμεσα στα λίγα αρχαία κείμενα που διδάχτηκα ήταν η Αντιγόνη του Σοφοκλή. Σύμφωνα με την τραγωδία, η Αντιγόνη αψηφά τους νόμους του Κρέοντα και ενταφιάζει τον νεκρό αδελφό της. Το αποτέλεσμα αυτής της άναρχης συμπεριφοράς ήταν η εκούσια τιμωρία της να κλειστεί σε σπήλαιο, χωρίς τροφή και νερό, ώσπου να πεθάνει.

Ιστορικά, η λέξη αναρχία μπαίνει στο παγκόσμιο λεξικό από τον Σοφοκλή μέσα από τον αγώνα της Αντιγόνης να εκπληρώσει ατομικά τον αγώνα των αξιών της ενάντια στην επιβαλόμενη εξουσία των νόμων, που την οδήγησε νομοτελειακά σε μια αυτοκαταστροφική περιθωριοποίηση. Ήταν η πάλη ενάντια στο δόγμα που την κατέστρεψε ή μήπως το ίδιο το δόγμα που πρέσβευε;

Μήπως είμαστε όλοι αναρχικοί;

Δόγμα στη φιλοσοφία είναι η άποψη η οποία, για εκείνον που την ασπάζεται, δεν επιδέχεται απόδειξη και αμφισβήτηση.

Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει σαφής διαχωριστική γραμμή μεταξύ δόγματος και αντικειμενικής πραγματικότητας. Ασπαζόμαστε την αδιαμφισβήτητη και αυταπόδεικτη άποψη ότι το κυκλωμένο Α βρίσκεται σε κάθε ετικέτα μπουκαλιού μολότοφ ενώ δεν συνειδητοποιούμε ότι είμαστε ΟΛΟΙ εμείς αναρχικοί γιατί:

• Τρομοκρατούμε αδιακόπως τους γύρω μας, με χρήση κυρίως λεκτικής αλλά και σωματικής βίας.
• Προκαλούμε αταξία και χάος οπουδήποτε κι αν βρεθούμε, από το γήπεδο μέχρι τη δημόσια υπηρεσία.
• Κάθε δεύτερη κουβέντα μας περιέχει τη λέξη κράτος, συνήθως υποτιμητικά και με αρκετή δόση σαρκασμού ως προς την εκπλήρωση του σκοπού του, δηλαδή την εξυπηρέτηση του πολίτη.
• Πιστεύουμε ότι το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι ταξικό και για όλα φταίνε φυσικά οι άλλες κοινωνικές τάξεις.
• Έχουμε συνειδητοποιήσει ότι ο Καλλικράτης δεν ήταν ποτέ αυτοδιοικητική επανάσταση.
• Την επομένη κιόλας των εκλογών γινόμαστε αντικαθεστωτικοί, αφού είχαμε ήδη ψηφίσει το καθεστώς την προηγούμενη.
• Απορρίπτουμε κάθε νομοσχέδιο της κυβέρνησης είτε με απεργίες, είτε με καθολική ανυπακοή (βλ. κίνημα «δεν πληρώνω»).
• Δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ότι ζούμε σε μια δημοκρατία και είμαστε το κράτος στο οποίο εναντιωνόμαστε.
• Πιστεύουμε ότι υπάρχει εκεί έξω μια κοινωνία περισσότερο ελεύθερη.
• Έχουμε πλέον συνειδητοποιήσει ότι μόνον οι αλληλέγγυες και αμοιβαίες σχέσεις δημιουργούν μια τέτοια κοινωνία προόδου και ανάπτυξης.
• Εξάλλου, έχουμε εκούσια ξεκινήσει να συγκροτούμε ή/και συμμετέχουμε σε δράσεις ακτιβισμού και εθελοντικής συνεργασίας (βλ. ποδηλατικά κινήματα και αυτόνομες δράσεις σε –istas)
• Έπειτα από ώρες διαβουλεύσεων σε καφενεία, τηλεοπτικά πάνελ και πρωτίστως στη Βουλή, δεν έχουμε καταφέρει ακόμη να βρούμε τον τρόπο με τον οποίο θα λειτουργούν οι οικονομικές σχέσεις μιας τέτοιας κοινωνίας.
• Υποστηρίζουμε μετά μανίας το ατομικό μας δικαίωμα να αυτοπροσδιορίζουμε τις δικές μας λύσεις στις υποθέσεις μας.
• Προς αυτό το σκοπό, εφαρμόζουμε αυτόνομα τους νόμους, κάνοντας χρήση αρκετές φορές πελατειακών τεχνικών εξαγοράς (ελληνιστί λάδωμα / greeklish fakelaki) και διευκόλυνσης (ελληνιστί βύσμα / γαλλιστί κοννέ).

Περί αναρχίας

Εάν δεν καταφέρατε ακόμη να αναγνωρίστε τη σχέση σας με την αναρχία από τα παραπάνω, διαβάστε παρακάτω τι είναι ακριβώς η αναρχία ή τι πρεσβεύει ο αναρχισμός (πηγή Wikipedia):

«Είναι η κατάργηση του κράτους, το οποίο αποτελεί βασικό παράγοντα περιορισμού της ελευθερίας του ατόμου και της κοινωνίας, η αρμονική αταξική κοινωνία, που στηρίζεται στις δυνατότητες της εθελοντικής συνεργασίας και αμοιβαίας βοήθειας των ανθρώπων με βάση τον ατομικό αυτοπροσδιορισμό και την προσωπική συμμετοχή.

Στη θέση των σημερινών ιεραρχικών πολιτικών δομών και οικονομικών θεσμών, οι αναρχικοί προτείνουν κοινωνικές σχέσεις θεμελιωμένες στην εκούσια ομαδική συγκρότηση αυτόνομων ατόμων, την αλληλεγγύη και την αυτοδιαχείριση.

Ενώ συχνά ο αναρχισμός ορίζεται από αυτό στο οποίο εναντιώνεται, εντούτοις οι αναρχικοί ανά τις εποχές προσέφεραν σύμφωνα με το όραμα για αυτό που πιστεύουν ότι είναι η αληθινά ελεύθερη κοινωνία. Ωστόσο, οι αντιλήψεις για το πώς μπορεί να είναι λειτουργική μια τέτοια κοινωνία πιθανώς διαφέρουν πολύ, ιδιαίτερα όσον αφορά την οργάνωση των οικονομικών της σχέσεων.

Ο όρος αναρχισμός ή αναρχία αρχικά είχε αρνητική έννοια, διότι αναρχία στην καθομιλουμένη συνήθως σήμαινε χάος κοινωνικό, πολιτικό και όχι μόνο. Δήλωνε δηλαδή την αταξία ή υπήρχαν φορές που ταυτιζόταν με αντικαθεστωτικές βομβιστικές ενέργειες οι οποίες χαρακτηρίζονταν τρομοκρατικές. Οι αναρχικοί απορρίπτουν όλες τις μορφές κοινοβουλευτικής πολιτικής δράσης ως ανούσιες και προσβλέπουν σε γενικές εργατικές απεργίες ή σε μία καθολική ανυπακοή των μαζών, προκειμένου να επέλθει η αναρχία.

Η χρήση αντικρατικής βίας, είτε κατά τη διαδικασία επανάστασης είτε νωρίτερα υπό μορφή ακτιβισμού, απορρίπτεται ρητά από κάποιους αναρχικούς ως εξουσιαστική πρακτική ενώ θεωρείται αναγκαία από άλλους, προκειμένου να εξασφαλιστεί η άμυνα των εξεγερμένων, η κινητοποίηση της κοινωνίας και η ήττα του δυνάμεων του κράτους.»

* μετ: «ούτε ντρέπομαι να δράσω ενάντια αψηφώντας τη βούληση των κρατούντων», απόσπασμα από την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή

Ο κυνόδοντας και το τέλος του οριενταλισμού

Η παγκόσμια ιστορία ταξιδεύει από την Ανατολή στη Δύση. Για την Ευρώπη είναι το οριστικό τέλος της ιστορίας και για την Ασία η αρχή της
Βίλχελμ Φρήντριχ Χέγκελ, γερμανός φιλόσοφος

Ανατολή. Η αρχή της εμφάνισης ενός ουράνιου σώματος, κυρίως του ήλιου, στον ορίζοντα. Μεταφορικά, η αρχή, το νέο ξεκίνημα.

Η «παρεξηγημένη» ανατολή

Για πολλούς αιώνες, η «Ανατολή» θεωρούνταν εννοιολογικά στη δυτική σκέψη ως το αντίβαρο προς την «Δύση» μέσα σε ένα ευρωκεντρικό και αποικιοκρατικό πλαίσιο. Ο δυϊσμός αυτός απέκτησε καθολική εμβέλεια τον 19ο αιώνα της αποικιοκρατίας όταν και έγινε πρόδηλη στη δυτική βιβλιογραφία η θεώρηση της ανωτερότητας της Δύσης απέναντι στην υπανάπτυξη, την οπισθοδρόμηση, τον σεξισμό και κυρίως την αδιαφοροποίητη στατικότητα των κοινωνιών της Ανατολής.

Το ιδεολογικό κατασκεύασμα του οριενταλισμού εξυπηρετούσε πάντα την παγκόσμια επέκταση της Δύσης. Ο οριενταλισμός επέβαλλε τη δυτικοκεντρική αντίληψη και δικαιολόγησε τον διαμοιρασμό και την εκμετάλλευση του κόσμου από την Δύση. Η προσαρμογή του παγκόσμιου περιβάλλοντος στις γεωστρατηγικές, οικονομικές, ενεργειακές, κοινωνικές και πολιτισμικές επιταγές της Δύσης αποτελεί κατάλοιπο του οριενταλισμού, της αποικιοκρατικής αντίληψης της δυτικής σκέψης.

Η κυριαρχία των δυτικών δυνάμεων από τον 19ο αιώνα ως και σήμερα στον ανατολικό κόσμο επέβαλλε ισχυρές απολυταρχικές κυβερνήσεις στις περιοχές της Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής. Σκοπός ήταν φυσικά ο έλεγχος της εξουσίας και του πλούτου των γεωγραφικών αυτών περιφερειών. Η εφαρμογή του μοντέλου αυτού σε λαούς της Ανατολής οδήγησε στην κατάλυση ατομικών, κοινωνικών και πολιτικών ελευθεριών των λαών αυτών με αφορμή την κατάπνιξη των φονταμελιστικών και τρομοκρατικών διαθέσεων των Μουσουλμάνων Αράβων. Ακόμη και σήμερα ο πρωθυπουργός της Ιταλίας, Σίλβιο Μπερλουσκόνι, σε πρόσφατη δήλωσή του επεσήμανε ότι «σκοπός είναι η αποτροπή του ισλαμικού φονταμενταλισμού», δήλωση που αποτελεί κατάλοιπο της παγιωμένης δυϊκής αντίληψης, του υπανάπτυκτου Ισλάμ και των προηγμένων Ευρωπαίων. Το ίδιο το πρόσχημα της ασφάλειας υπέρ της ελευθερίας οδήγησε και συνεχίζει να οδηγεί στην οπισθοδρόμηση, την υπανάπτυξη και την μισαλλοδοξία ένθεν και ένθεν.

Η πραγματικότητα, όμως, αποδεικνύει ότι το δυτικοκεντρικό μοντέλο παγκόσμιας διακυβέρνησης επί των αναπτυσσόμενων και υπανάπτυκτων οικονομιών μεταβάλλεται σε ένα πολυκεντρικό κόσμο του σήμερα. Οι δράκοι της Ανατολής έχουν ήδη ξυπνήσει. Ινδία και Κίνα, που διαθέτουν το 33% του παγκόσμιου πληθυσμού, αύξησαν το ποσοστό τους στο παγκόσμιο ακαθάριστο προϊόν από 3,2% το 1980 σε 13,9% το 2006. Οι προοπτικές είναι ότι η συνολική παραγωγή πλούτου στην Ασία, που σήμερα αντιστοιχεί στο 34% του παγκόσμιου προϊόντος, θα φθάσει το 45% το 2020. Αυτά αποδεικνύουν ότι επιτελείται μια αναδιανομή του παγκόσμιου πλούτου που μεταβάλλει την αναλογία του Pareto προς όφελος του θεωρούμενου κάποτε Τρίτου Κόσμου, των αναπτυσσόμενων και υπανάπτυκτων χωρών. Επόμενο, λοιπόν, είναι να γεννιούνται φιλοδοξίες των χωρών της Ανατολής για ανεξαρτησία όπως στην Τυνησία, Αίγυπτο, Υεμένη κα, ενεργειακή επάρκεια και ασφάλεια όπως οι πυρηνικοί εξοπλισμοί στο Ιράν και τα διαστημικά προγράμματα  στην Κίνα.

Θα αλλάξει ο κόσμος αντιλήψεις;

Οι αναδυόμενες χώρες , που δείχνουν να ακολουθούν τα δυτικά παραγωγικά και καταναλωτικά πρότυπα, θα ακολουθήσουν τις ίδιες πολιτικές αντιλήψεις της Δύσης; Θα διαχειριστούν επεκτετικά οι κυβερνήσεις των χωρών αυτών τον παραγόμενο νέο πλούτο τους; Θα επιδιώξουν να επηρεάσουν την αλλαγή των παραγωγικών και καταναλωτικών προτύπων ανά τον κόσμο; Ή μήπως θα οδηγηθούμε στο τέλος της ημέρας νομοτελειακά σε μεγαλύτερη ανεπάρκεια πόρων, συσσώρευση ισχύος, ανισοκατανομή πλούτου, επιδείνωση του φυσικού περιβάλλοντος, οικονομική δυσπραγία, φτώχεια και ανεργία;

Θα επιτρέψουν η παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας να γίνει φθηνή και αποτελεσματική σε μικρή κλίμακα για να απεξαρτηθεί ο κόσμος από το πετρέλαιο; Θα επιτρέψουν η τεχνολογία της πληροφορίας και των δικτύων να γίνει φθηνή και αποτελεσματική σε μικρή κλίμακα για να εκδημοκρατιστεί η παιδεία σε κάθε σημείο του πλανήτη; Η Ασία και η Λατινική Αμερική έχουν ήδη παρουσιάσει παραγωγικά και τεχνολογικά θαύματα που θα μπορούσαν να καταστήσουν την παγκόσμια οικονομία διατηρήσιμη και πιο αειφόρο, τα κράτη πιο ευήμερα και ανεξάρτητα, την πολιτική πιο ηθική καιδημοκρατική. Γιατί η Δύση παραμένει με τα μάτια και τ’αυτιά ερμητικά κλειστά;

Ο κυνόδοντας έχει σπάσει

Στη φυσική ισχύει ότι μια μεταβολή ενός κλειστού, απομονωμένου συστήματος αυξάνει την εντροπία του, σε ελεύθερη απόδοση, την αναρχία του. Η αναρχία επεκτάθηκε αλυσιδωτά υπό τη μορφή εξεγέρσεων, διαδηλώσεων και επαναστάσεων στην απολυταρχική Τυνησία και Αίγυπτο.

Ο κυνόδοντας του λαού έχει σπάσει. Αναγεννητικά κινήματα ως πολιτισμική και πολιτική επίδραση της ανατολικής περιφέρειας προς το δυτικό κέντρο έχουν ήδη κάνει την εμφάνισή τους. Οι απλοί πολίτες Ανατολής και Δύσης έχουν ξυπνήσει από το λήθαργο της μισαλλοδοξίας και συνειδητοποιούν ότι η ανθρωπότητα δε διαιρείται σε ανώτερες ράτσες και θρησκείες αλλά σ’αυτούς που υπερασπίζονται την ελευθερία και την ισότητα και σ’αυτούς που τις περιφρονούν και τις καταπατούν. Οι νέοι Άραβες, μαζί τους και οι νέοι Ευρωπαίοι, συζητούν στους διαδρόμους της μπλογκόσφαιρας και των κοινωνικών δικτύων επιδιώκοντας να επιδράσουν πολιτισμικά στα κέντρα αποφάσεων ακόμη και να ανατρέψουν τα κέντρα. Δεν ανταποκρίνονται στις στερεοτυπικές εικόνες του χωριάτη, αγράμματου, τοπικιστή, θρησκόληπτου και καθυστερημένου πολίτη της περιφέρειας. Μελετούν κριτικά, συμμετέχουν και συζητούν σεβόμενοι τις παναθρώπινες δημοκρατικές αξίες της ελευθερίας, της αλληλεγγύης, της δικαιοσύνης.

Το μοντέλο της κατάλυσης των ατομικών, κοινωνικών και πολιτικών ελευθεριών των λαών για την προστασία από τον εθνικιστικό φονταμενταλισμό και την αόρατη τρομοκρατία είναι ένα κατασκεύασμα της δυτικής υποκρισίας που έχει οδηγήσει τόσο τους πολίτες της Ανατολής όσο και της Δύσης σε ένα σύνδρομο φοβίας, απελπισίας και αυτοκαταστροφής. Μήπως ήρθε η ώρα να αλλάξει αντιλήψεις η «οικογένεια» του κυνόδοντα;

Ιδέες: Δίκτυα vs Επιχειρήσεις

Πηγή:
http://www.ted.com/index.php/talks/clay_shirky_on_institutions_versus_collaboration.html