Χρόνια όχι και τόσο μακρινά…

Το παρακάτω κείμενο αποτελεί εδάφια από έκθεση του καθηγητή Κ. Βαρβαρέσου που κατατέθηκε στην κυβέρνηση επί πρωθυπουργίας Ν. Πλαστήρα το 1952 προκειμένου να λυθεί το οικονομικό πρόβλημα της χώρας χωρίς όμως τελικά να γίνει δεκτή. Αντανακλά τις ομοιότητες με τη σημερινή εικόνα στη Δημόσια Διοίκηση, στους παραγωγικούς τομείς της οικονομίας (γεωργία και βιομηχανία), στο Ισοζύγιο Εξωτερικών Συναλλαγών, στο δημόσιο χρέος και στην κατανομή των φορολογικών βαρών:

«Με την σημερινήν διοικητικήν μηχανήν είναι αδύνατος, όχι μόνο η εκτέλεσις μακροχρονίου οικονομικού προγράμματος, αλλά και η λήψις των στοιχειοδέστερων μέτρων διά την αντιμετώπισιν των σημερινών οικονομικών δυσχερειών...

Νομίζω ότι ουδείς σήμερον θα ήτο διατεθειμένος να ισχυριστεί ότι η απόδοσις των δημοσίων υπηρεσιών είναι ανάλογος προς τας απαιτήσεις των σημερινών περιστάσεων και προς την επιβάρυνσιν, την οποία η λειτουργία των επιβάλλει επί του λοιπού πληθυσμού.

Είναι κοινή αντίληψις ότι, πλην αξίων πάσης εξάρσεως εξαιρέσεων, την σημερινήν κρατικήν μηχανήν χαρακτηρίζει κάποια αδράνεια και άμβλυνσις του ενδιαφέροντος δια τα ζωτικά ζητήματα της χώρας, η ταλαιπώρησις του κοινού, η παραμέλησις των αναγκών της υπαίθρου και η συγκέντρωσις της προσπάθειας προς εξυπηρέτησιν προσωπικών συμφερόντων ή συμφερόντων της τάξεως.

Η ευθύνη διά την λυπηράν ταύτην κατάστασιν βαρύνει κυρίως τον πολιτικόν κόσμον, όστις από της απελευθερώσεως της χώρας απέβλεψεν εις την διοίκησιν ως μέσον ικανοποιήσεως κομματικών επιδιώξεων, δημιουργήσας ούτω πρωτοφανή αναρχίαν και ηθικήν κατάπτωσιν εις τας κρατικάς υπηρεσίας...

Είμαι απολύτως πεπεισμένος ότι και εις το μέλλον ουδεμία πραγματική βελτίωσις των οικονομικών της χώρας θα καταστεί δυνατή, εφ' όσον δεν αντιμετωπίζεται το βασικόν τούτο πρόβλημα της πλημμελούς λειτουργούσης διοικητικής μηχανής... Διά το έργο της διοικητικής αναδιοργανώσεως πρέπει να επιστρατευθούν πρόσωπα γενικώς αναγνωρισμένου κύρους...

- Όταν η γεωργία και η βιομηχανία μιας χώρας εκ των οποίων εξαρτάται η παραγωγή των υλικών αγαθών των οποίων έχει ανάγκην η χώρα αυτή, ευρίσκεται εις τόσον μειονεκτικήν θέσιν, η επίδοσις εις άλλους τομείς οικονομικής δρατηριότητος, οίτινες κατ' ανάγκην έχουν επικουρικόν χαρακτήρα (εμπόριο, ναυτιλία, τουρισμός) δεν δύναται να μεταβάλει βασικώς τας οικονομικάς δυνατότητας της χώρας ταύτης.

- Το ισοζύγιο των εξωτερικών πληρωμών υπήρξε πάντοτε το ασθενέστερον σημείον της ελληνικής οικονομίας. Αι δυνατότητες εξαγωγής περιορίζονται εις ολίγα ειδικά προϊόντα, οι δε λοιποί συναλλαγματικοί πόροι είναι ασταθείς και αβέβαιοι.

Αφ' ετέρου αι εισαγωγικαί ανάγκαι είναι επιτακτικαί και η μη επαρκής ικανοποίησίς των δύναται να προκαλέσει εξάρθρωσιν της οικονομίας. Ταύτα είναι εκδηλώσεις της ανεπαρκείας των πόρων μας και της τάσεώς μας να καταναλίσκωμεν περισσότερον των όσων παράγομεν.

- Το τρωτόν της ελληνικής φορολογίας δεν είναι το υπερβολικόν της βάρος, αλλά η άνισος κατανομή της... Αι ελληνικαί φοροτεχνικαί υπηρεσίαι δεν είναι εις το ύψος της αποστολής των και πρέπει να αναδιαργωνωθώσιν, αλλά και τούτο απαιτεί χρόνον...

Ο Ελλην είναι εθισμένος εις την φοροδιαφυγήν και τούτο καθιστά το έργον των φοροτεχνικών υπηρεσιών απείρως δυσχερέστερον ή εις άλλας χώρας... Η δυσκολία εξακριβώσεως των εισοδημάτων και η έλλειψις φορολογικής συνειδήσεως εν Ελλάδι αποτελούν αναμφισβητήτως το κυριότερον εμπόδιον εις την αύξησιν της αποδόσεως των αμέσων φόρων...

Η δυσχέρεια εξακριβώσεως των εισοδημάτων και η τάσις προς αποφυγήν του φόρου δεν είναι απόλυτος, συνδέεται δε στενώς με το ύψος του φορολογικού συντελεστού...

Ο Ελλην, εις οιανδήποτε τάξιν και αν ανήκει, προτιμά την ανώδυνον αφαίμαξιν του εμμέσου φόρου από την ενσυνείδητον συμμετοχήν εις τα δημόσια βάρη, ήτις είναι η βάσις της αμέσου φορολογίας.

- Η σημερινή κατάστασις δεν βελτιούται διά της απλής λήψεως ωρισμένων μέτρων εφαρμοζομένων εντός ολίγων μηνών. Απαιτεί σοβαράν προσπάθεια επι σειρά ετών, η οποία να επιδιωχθεί με συνοχήν, σύστημα και συνέπειαν.

Είναι φανερόν ότι και το καλλίτερον οικονομικόν πρόγραμμα εφαρμοζόμενου με τας ειλικρινεστέρας των προθέσεων δεν θα αποδώσει αποτελέσματα εφόσον παραμένει πρόγραμμα ενός μόνον κόμματος."

* Ο Κυριάκος Βαρβαρέσος (1884 - 1957) ήταν Έλληνας ακαδημαϊκός, πολιτικός και οικονομολόγος.

Γιατί καθυστερεί η ανάπτυξη;

Συχνά αναρωτιέμαι, μέσα στα τόσο κοσμοϊστορικά που συμβαίνουν τον τελευταίο χρόνο, πως γίνεται η ελληνική κοινωνία να παρουσιάζει τέτοια κοινωνική, πολιτική και οικονομική ανοχή. Νιώθω κι εγώ ότι έχω υποστεί μια πολιτική μετάλλαξη, βιώνοντας καθημερινά τραγικές εξελίξεις και αλλάζοντας συχνά αντιλήψεις, συνυπεύθυνος με τα ΜΜΕ και τους χαρισματικούς επικοινωνιακά πολιτικούς μας, για την αντιμετώπιση της κρίσης αυτής. Ποια δημοκρατική κοινωνία θα έκανε αποδεκτό ένα μνημόνιο το οποίο θα κατέλυε το σύνταγμα της χώρας; Ποια δημοκρατική κοινωνία θα έκανε αποδεκτή τη λύση της επίταξης των φορτηγών; Ποια δίκαιη κοινωνία θα συνηγορούσε στη λύση της μείωσης των μισθών και αύξησης των φορολογικών βαρών υπέρ των λίγων και εις βάρος των πολλών; Ποιο εθνικό συμφέρον θα οδηγούσε στο ξεπούλημα της κρατικής περιουσίας;

Όλα τα παραπάνω ερωτήματα χρήζουν πρωτίστως ηθικής και πολιτισμικής ανάλυσης και κατ’ επέκταση οικονομικής. Αποφασίσαμε ως έθνος με την ψήφο μας την εκχώρηση εθνικών μας δικαιωμάτων σε ξένους στο δίλλημα πτώχευση ή ανάπτυξη; Υπήρξε ειλικρινής δημοκρατικός διάλογος για την επιβολή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων του μνημονίου; Ποιος ο λόγος να ψηφίζουμε βουλευτές όταν οι εθνικές μας πολιτικές, εκφρασμένες μέσα από τον ετήσιο προϋπολογισμό μας, θα προσαρμόζονται στις συστάσεις της Κομισιόν προτού επικυρωθούν από το εθνικό μας κοινοβούλιο;

Ήταν πρόδηλο ότι, αντί των παραπάνω επιλογών, θα έπρεπε να επέλθουν ριζικές αλλαγές στο εθνικό σύστημα αξιών που διέπει τις κοινωνικές και οικονομικές συμβάσεις για να αντισταθούμε σθεναρά στην απώλεια εθνικής κυριαρχίας και να επιστρέψουμε από μόνοι μας στην ανάπτυξη. Πρέπει να φανερωθούν και να εκλείψουν τα ζητήματα διαφθοράς υψηλού ή χαμηλού μεγέθους. Πρέπει να πάψει συνειδητά ο κάθε πολίτης να φοροδιαφεύγει. Πρέπει το κράτος να νοικοκυρεύει τις υποχρεώσεις του γρηγορότερα για να στρέφεται αμεσότερα σε πιο παραγωγικούς τομείς της οικονομίας, σε μεγάλα έργα υποδομής που θα αύξαναν τον εθνικό πλούτο και θα μείωναν σταδιακά το χρέος και τη δανειακή εξάρτηση από τραπεζικά και αλλότριων χωρών συμφέροντα. Θα έπρεπε όλοι να σκέπτονται με γνώμονα το όλον και όχι το ίδιον συμφέρον.

Στο βάθος…ανάπτυξη

Αναπτυξιακά, δεν είναι αποδοτικό να απαιτείται η επιδότηση ανακαίνισης ενός ψιλικατζίδικου όταν μεγάλα έργα υποδομής υστερούν. Πως θα καταστεί η Ελλάδα, λόγω γεωγραφικής της θέσης, διαμετακομιστικό κέντρο της Ευρώπης ή / και της Δύσης όταν υπάρχουν πεπαλαιωμένα οδικά και σιδηροδρομικά δίκτυα, λιμάνια και αεροδρόμια; Πως θα καταστεί η Ελλάδα κέντρο παραγωγής και μεταφοράς φθηνής ενέργειας όταν ναυαγούν έργα κατασκευής αγωγών φυσικού αερίου και καθυστερεί η εγκατάσταση ΑΠΕ; Πως θα αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας μέσω τεχνολογικών καινοτομιών όταν η προώθηση ευρυζωνικών δικτύων και υπηρεσιών προσκρούει σε παγιωμένα τηλεπικοινωνιακά συμφέροντα, όταν η έρευνα δε χρηματοδοτείται και η εκπαίδευση δε συνδέεται με τις επιχειρηματικές πρακτικές;

Γιατί όμως καθυστερούν αυτά τα αναπτυξιακά έργα υποδομής ενώ 25 δισ. στου ΕΣΠΑ περιμένουν ένα αναξιοποίητο αναπτυξιακό εργαλείο; Γιατί η απορροφητικότητα του ΕΣΠΑ βρίσκεται σε τόσο χαμηλά επίπεδα;

Η προφανής αιτία είναι τα τεράστια χρέη του δημοσίου κατά πάντων (επιχειρήσεων, ΟΤΑ, Ταμείων κα) που δεν επιτρέπουν την εκταμίευση της δημόσιας συμμετοχής για την εκκίνηση των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ. Δεύτερη και επαχθής αιτία είναι η επίτευξη πλήρους φιλελευθεροποίησης της ελληνικής οικονομίας με την εφαρμογή όλων των διαρθρωτικών μέτρων του μνημονίου με σκοπό την προσέλκυση ξένων επενδύσεων που δυστυχώς θα οδηγήσουν στον αφελληνισμό πολλών επαγγελμάτων και βιομηχανιών. Τρίτη και ευτελέστερη αιτία είναι οι επικείμενες εκλογές και οι αλλαγές στο διοικητικό χάρτη της χώρας. Άραγε περιμένουν τα αρμόδια υπουργεία να αλλάξουν χέρια οι ΟΤΑ για να λειτουργήσουν τα επιδοτούμενα έργα γρηγορότερα ή μήπως περιμένουν να καρπωθούν και τα νέα «παιδιά» τα ελέη του ΕΣΠΑ;

Αυτή είναι η πραγματική ηθική κατάντια του πολιτικού συστήματος από την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Το διαρκές ξεπούλημα της εθνικής μας κυριαρχίας και η αδιάκοπη πάλη των δικών μας με τους δικούς τους... Μια πραγματικότητα που επικροτείται με το πιο χυδαίο τρόπο καθημερινά με ευθύνη των ΜΜΕ από όλους τους Έλληνες…