Έφτασε ως μαζικό μήνυμα στο ηλεκτρονικό μου ταχυδρομείο στο τέλος άλλης μιας δύσκολης εβδομάδας. Για άλλη μια φορά βίωσα το μαρτύριο του Σισύφου, όχι για την πέτρα που ήμουν αναγκασμένος να σηκώνω όλη την εβδομάδα που πέρασε. Αλλά γιατί η κούραση, στο τέλος αυτής της μηχανικής εβδομάδας, έφερε σε κίνηση για άλλη μια διαολεμένη φορά τη συνείδηση.
Η
ιστορία έλεγε:
«Μια ανοιξιάτικη νύχτα του 1964, η 28χρονη Αμερικανίδα Κίτι Τζενοβέζε έπεσε θύμα επίθεσης έξω από το διαμέρισμά της στο Κουίνς της Νέας Υόρκης.
Ενας άντρας τής επιτέθηκε και τη χτύπησε με μαχαίρι. Η γυναίκα, τραυματισμένη και έντρομη, άρχισε να φωνάζει: «Θεέ μου, με μαχαίρωσαν. Βοήθεια!».
Σε αρκετά παράθυρα της γειτονιάς άναψαν φώτα και κάποιος από τους γείτονες φώναξε: «Ασε τη γυναίκα ήσυχη». Ο δράστης απομακρύνθηκε γρήγορα, αλλά ύστερα από ελάχιστα λεπτά επανήλθε και μαχαίρωσε ακόμα μία φορά τη γυναίκα. Το θύμα αμύνθηκε και ο άντρας έφυγε και πάλι, για να επιστρέψει όμως και να τη μαχαιρώσει και τρίτη φορά. Η γυναίκα πέθανε.
Η επίθεση διήρκεσε συνολικά μισή ώρα και 38 άτομα υπήρξαν αυτόπτες ή αυτήκοοι μάρτυρες του περιστατικού. Κανένας τους δεν τηλεφώνησε στην αστυνομία. «Δεν ήθελα να μπλέξω» είπαν οι περισσότεροι.»
Είναι άλλη μια απάνθρωπη ιστορία βίας. Δεν έχει κάτι το διαφορετικό από τα μικρά και μεγάλα δείγματα ψυχολογικής, κοινωνικής, οικονομικής, εθνικιστικής, πολιτικής, αστυνομικής βίας που εκδηλώνονται καθημερινά γύρω μας. Ο φόνος αυτός, όμως, προκάλεσε το ενδιαφέρον των κοινωνικών ψυχολόγων Τζον Ντάρλεΐ και Μπιμπ Λατανέι, διοτί διαπίστωσαν ότι
όσο περισσότεροι είναι οι μάρτυρες ενός εγκλήματος ή ατυχήματος, τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες κάποιος από αυτούς να το αντιληφθεί, να το εκλάβει ως πρόβλημα, να θέσει τον εαυτό του υπεύθυνο να αναλάβει δράση και να επέμβει. Το φαινόμενο αυτό αποκαλέστηκε
σύνδρομο του θεατή.
Το φαινόμενο αυτό εξηγείται ως εξής: οι μάρτυρες παρακολουθούν τις αντιδράσεις των άλλων σε μια επείγουσα κατάσταση για να δουν εάν οι άλλοι το θεωρούν απαραίτητο να παρέμβουν. Εφόσον κανένας δεν κάνει τίποτα και ο καθένας σκέφτεται ότι κάποιος άλλος θα επέμβει γιατί αυτός δεν είναι υπεύθυνος, όλοι καταλήγουν στην απραξία. Γενικά, ο καθένας χρησιμοποιεί τη συμπεριφορά των άλλων ως ένδειξη για το ποια είναι η πραγματικότητα και τι πρέπει να κάνει.
Το φαινόμενο αυτό περιγράφεται ως ένα παράδειγμα συλλογικής
απάθειας. Κατά την άποψή μου, η λέξη απάθεια δεν περιγράφει απόλυτα το παράδειγμα όσο ο όρος
προστασία. Εφόσον η ατομική μας επιβίωση προϋποθέτει θεμελιωδώς την προάσπιση της ζωής μας, η ίδια η φύση μας υπαγορεύει τη μη συμμετοχή στην αποτροπή εκδήλωσης βίας ενάντια στη ζωή κάποιου άλλου εφόσον αυτό θα διακινδύνευε τη δική μας ζωή. Δυστυχώς ή ευτυχώς, πρέπει να σκοτώσεις (εκούσια ή ακούσια), για να επιβιώσεις. Ο θάνατος, ως παράγωγο βίας, αφομοιώνεται από τη φύση μας με τον ίδιο φυσικό τρόπο όπως χωνεύεται μια καλομασημένη μπουκιά.
Αναρωτιέστε, λοιπόν, γιατί 11 εκατομμύρια Έλληνες παραμένουν στον καναπέ τους παρακολουθώντας με αφασεία το κοινωνικό και οικονομικό έγκλημα που εκτυλίσσεται γύρω τους. Προφανώς δεν έχει φτάσει η «ώρα» τους, όπως περιγράφει γλαφυρά το
ποίημα του Γερμανού πάστορα
Martin Niemoller για όσα διαδραματίζονταν τότε στην Ναζιστική Γερμανία:
«Στη Γερμανία οι ναζιστές πρώτα ήρθαν για τους κομμουνιστές κι εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν κομμουνιστής.
Μετά ήρθαν για τους συνδικαλιστές κι εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν συνδικαλιστής.
Μετά ήρθαν για τους Εβραίους κι εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν Εβραίος.
Μετά ήρθαν για μένα, αλλά τότε δεν είχε μείνει πια κανείς, να μιλήσει για κανέναν»
Τα συμπεράσματα δικά σας...
Το χειρότερο σενάριο που θα μπορούσα να φανταστώ για το μέλλον της πόλης αλλά και της κοινωνίας του Ηρακλείου το 2024:
Το χειρότερο σενάριο που θα μπορούσα να φανταστώ για το μέλλον της πόλης αλλά και της κοινωνίας του Ηρακλείου το 2024:
