Ο κυνόδοντας και το τέλος του οριενταλισμού

Η παγκόσμια ιστορία ταξιδεύει από την Ανατολή στη Δύση. Για την Ευρώπη είναι το οριστικό τέλος της ιστορίας και για την Ασία η αρχή της
Βίλχελμ Φρήντριχ Χέγκελ, γερμανός φιλόσοφος

Ανατολή. Η αρχή της εμφάνισης ενός ουράνιου σώματος, κυρίως του ήλιου, στον ορίζοντα. Μεταφορικά, η αρχή, το νέο ξεκίνημα.

Η «παρεξηγημένη» ανατολή

Για πολλούς αιώνες, η «Ανατολή» θεωρούνταν εννοιολογικά στη δυτική σκέψη ως το αντίβαρο προς την «Δύση» μέσα σε ένα ευρωκεντρικό και αποικιοκρατικό πλαίσιο. Ο δυϊσμός αυτός απέκτησε καθολική εμβέλεια τον 19ο αιώνα της αποικιοκρατίας όταν και έγινε πρόδηλη στη δυτική βιβλιογραφία η θεώρηση της ανωτερότητας της Δύσης απέναντι στην υπανάπτυξη, την οπισθοδρόμηση, τον σεξισμό και κυρίως την αδιαφοροποίητη στατικότητα των κοινωνιών της Ανατολής.

Το ιδεολογικό κατασκεύασμα του οριενταλισμού εξυπηρετούσε πάντα την παγκόσμια επέκταση της Δύσης. Ο οριενταλισμός επέβαλλε τη δυτικοκεντρική αντίληψη και δικαιολόγησε τον διαμοιρασμό και την εκμετάλλευση του κόσμου από την Δύση. Η προσαρμογή του παγκόσμιου περιβάλλοντος στις γεωστρατηγικές, οικονομικές, ενεργειακές, κοινωνικές και πολιτισμικές επιταγές της Δύσης αποτελεί κατάλοιπο του οριενταλισμού, της αποικιοκρατικής αντίληψης της δυτικής σκέψης.

Η κυριαρχία των δυτικών δυνάμεων από τον 19ο αιώνα ως και σήμερα στον ανατολικό κόσμο επέβαλλε ισχυρές απολυταρχικές κυβερνήσεις στις περιοχές της Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής. Σκοπός ήταν φυσικά ο έλεγχος της εξουσίας και του πλούτου των γεωγραφικών αυτών περιφερειών. Η εφαρμογή του μοντέλου αυτού σε λαούς της Ανατολής οδήγησε στην κατάλυση ατομικών, κοινωνικών και πολιτικών ελευθεριών των λαών αυτών με αφορμή την κατάπνιξη των φονταμελιστικών και τρομοκρατικών διαθέσεων των Μουσουλμάνων Αράβων. Ακόμη και σήμερα ο πρωθυπουργός της Ιταλίας, Σίλβιο Μπερλουσκόνι, σε πρόσφατη δήλωσή του επεσήμανε ότι «σκοπός είναι η αποτροπή του ισλαμικού φονταμενταλισμού», δήλωση που αποτελεί κατάλοιπο της παγιωμένης δυϊκής αντίληψης, του υπανάπτυκτου Ισλάμ και των προηγμένων Ευρωπαίων. Το ίδιο το πρόσχημα της ασφάλειας υπέρ της ελευθερίας οδήγησε και συνεχίζει να οδηγεί στην οπισθοδρόμηση, την υπανάπτυξη και την μισαλλοδοξία ένθεν και ένθεν.

Η πραγματικότητα, όμως, αποδεικνύει ότι το δυτικοκεντρικό μοντέλο παγκόσμιας διακυβέρνησης επί των αναπτυσσόμενων και υπανάπτυκτων οικονομιών μεταβάλλεται σε ένα πολυκεντρικό κόσμο του σήμερα. Οι δράκοι της Ανατολής έχουν ήδη ξυπνήσει. Ινδία και Κίνα, που διαθέτουν το 33% του παγκόσμιου πληθυσμού, αύξησαν το ποσοστό τους στο παγκόσμιο ακαθάριστο προϊόν από 3,2% το 1980 σε 13,9% το 2006. Οι προοπτικές είναι ότι η συνολική παραγωγή πλούτου στην Ασία, που σήμερα αντιστοιχεί στο 34% του παγκόσμιου προϊόντος, θα φθάσει το 45% το 2020. Αυτά αποδεικνύουν ότι επιτελείται μια αναδιανομή του παγκόσμιου πλούτου που μεταβάλλει την αναλογία του Pareto προς όφελος του θεωρούμενου κάποτε Τρίτου Κόσμου, των αναπτυσσόμενων και υπανάπτυκτων χωρών. Επόμενο, λοιπόν, είναι να γεννιούνται φιλοδοξίες των χωρών της Ανατολής για ανεξαρτησία όπως στην Τυνησία, Αίγυπτο, Υεμένη κα, ενεργειακή επάρκεια και ασφάλεια όπως οι πυρηνικοί εξοπλισμοί στο Ιράν και τα διαστημικά προγράμματα  στην Κίνα.

Θα αλλάξει ο κόσμος αντιλήψεις;

Οι αναδυόμενες χώρες , που δείχνουν να ακολουθούν τα δυτικά παραγωγικά και καταναλωτικά πρότυπα, θα ακολουθήσουν τις ίδιες πολιτικές αντιλήψεις της Δύσης; Θα διαχειριστούν επεκτετικά οι κυβερνήσεις των χωρών αυτών τον παραγόμενο νέο πλούτο τους; Θα επιδιώξουν να επηρεάσουν την αλλαγή των παραγωγικών και καταναλωτικών προτύπων ανά τον κόσμο; Ή μήπως θα οδηγηθούμε στο τέλος της ημέρας νομοτελειακά σε μεγαλύτερη ανεπάρκεια πόρων, συσσώρευση ισχύος, ανισοκατανομή πλούτου, επιδείνωση του φυσικού περιβάλλοντος, οικονομική δυσπραγία, φτώχεια και ανεργία;

Θα επιτρέψουν η παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας να γίνει φθηνή και αποτελεσματική σε μικρή κλίμακα για να απεξαρτηθεί ο κόσμος από το πετρέλαιο; Θα επιτρέψουν η τεχνολογία της πληροφορίας και των δικτύων να γίνει φθηνή και αποτελεσματική σε μικρή κλίμακα για να εκδημοκρατιστεί η παιδεία σε κάθε σημείο του πλανήτη; Η Ασία και η Λατινική Αμερική έχουν ήδη παρουσιάσει παραγωγικά και τεχνολογικά θαύματα που θα μπορούσαν να καταστήσουν την παγκόσμια οικονομία διατηρήσιμη και πιο αειφόρο, τα κράτη πιο ευήμερα και ανεξάρτητα, την πολιτική πιο ηθική καιδημοκρατική. Γιατί η Δύση παραμένει με τα μάτια και τ’αυτιά ερμητικά κλειστά;

Ο κυνόδοντας έχει σπάσει

Στη φυσική ισχύει ότι μια μεταβολή ενός κλειστού, απομονωμένου συστήματος αυξάνει την εντροπία του, σε ελεύθερη απόδοση, την αναρχία του. Η αναρχία επεκτάθηκε αλυσιδωτά υπό τη μορφή εξεγέρσεων, διαδηλώσεων και επαναστάσεων στην απολυταρχική Τυνησία και Αίγυπτο.

Ο κυνόδοντας του λαού έχει σπάσει. Αναγεννητικά κινήματα ως πολιτισμική και πολιτική επίδραση της ανατολικής περιφέρειας προς το δυτικό κέντρο έχουν ήδη κάνει την εμφάνισή τους. Οι απλοί πολίτες Ανατολής και Δύσης έχουν ξυπνήσει από το λήθαργο της μισαλλοδοξίας και συνειδητοποιούν ότι η ανθρωπότητα δε διαιρείται σε ανώτερες ράτσες και θρησκείες αλλά σ’αυτούς που υπερασπίζονται την ελευθερία και την ισότητα και σ’αυτούς που τις περιφρονούν και τις καταπατούν. Οι νέοι Άραβες, μαζί τους και οι νέοι Ευρωπαίοι, συζητούν στους διαδρόμους της μπλογκόσφαιρας και των κοινωνικών δικτύων επιδιώκοντας να επιδράσουν πολιτισμικά στα κέντρα αποφάσεων ακόμη και να ανατρέψουν τα κέντρα. Δεν ανταποκρίνονται στις στερεοτυπικές εικόνες του χωριάτη, αγράμματου, τοπικιστή, θρησκόληπτου και καθυστερημένου πολίτη της περιφέρειας. Μελετούν κριτικά, συμμετέχουν και συζητούν σεβόμενοι τις παναθρώπινες δημοκρατικές αξίες της ελευθερίας, της αλληλεγγύης, της δικαιοσύνης.

Το μοντέλο της κατάλυσης των ατομικών, κοινωνικών και πολιτικών ελευθεριών των λαών για την προστασία από τον εθνικιστικό φονταμενταλισμό και την αόρατη τρομοκρατία είναι ένα κατασκεύασμα της δυτικής υποκρισίας που έχει οδηγήσει τόσο τους πολίτες της Ανατολής όσο και της Δύσης σε ένα σύνδρομο φοβίας, απελπισίας και αυτοκαταστροφής. Μήπως ήρθε η ώρα να αλλάξει αντιλήψεις η «οικογένεια» του κυνόδοντα;